1895. Maria is een jonge vroedvrouw in het noorden van Finland. Stuitliggingen, door ontbering verzwakte moeders en de primitieve omstandigheden bij geboortes zijn nog de meest overzichtelijke problemen waarmee ze wordt geconfronteerd. De grootste opgave is om de achterdocht en patriarchiale mores van haar omgeving de baas te worden. Koppig gaat ze haar eigen weg, zelfs als ze als ongetrouwde vrouw een kind krijgt. Ook symbolisch kan ze gezien worden als een soort verloskundige - de getuige van een ontluikend tijdperk van modernisering en individualisering.

In de roman Waar vier wegen samenkomen van Tommi Kinnunen (°1973) is haar stem een van de vier verhaallijnen binnen een mozaïek van elkaar complementerende hoofdstukjes die een hele eeuw overspannen. Maria, haar dochter Lahja, Lahja's echtgenoot Onni en Kaarina, de schoondochter van Lahja en Onni: drie generaties sterke vrouwen en één man, vier mensen voor wie de thematiek van zelfontplooiing in moeilijke omstandigheden centraal staat.

Kinnunens in Finland bejubelde debuut is opgedragen aan "het huis met de kamers waar vele verhalen wonen". Dat huis met vele kamers bestaat in de roman concreet, in de vorm van de trotse woning die Maria heeft laten bouwen aan de rand van het dorp als symbool voor haar zelfstandigheid. Het slaagt er maar niet in een warm nest te worden. Door Lahja wordt het aangevoeld als de belichaming van de beklemmende, verlammende invloed van haar moeder.

En dan komt de oorlog, vertrekt Lahja's man naar het front en moet de familie halsoverkop vluchten. Door de terugkerende thematiek van het leven als (t)huis wordt de pijn van de gedwongen evacuatie en het verlies van het ouderlijke huis sterk invoelbaar gemaakt. In de laatste fase van de oorlog werden grote delen van Noord-Finland verwoest door de terugtrekkende Duitse troepen, en dat historische trauma is een belangrijk ijkpunt in de Finse en Zweedse literatuur van dat gebied.

Tommi Kinnunen heeft zich laten inspireren door de verhalen van zijn familie en door het fotoarchief van zijn ouders en grootouders. De manier waarop hij het verleden tot leven wekt, voelt sterk authentiek aan. Het literair herschrijven van de grote geschiedenis door een beroep te doen op (persoonlijke) historische documenten is een terugkerend motief in de Europese literatuur - Stefan Hertmans' Oorlog en terpentijn is maar een van de vele voorbeelden. De grote kwalen van de twintigste eeuw zijn in Kinnunens debuut wel aanwezig, maar het gaat toch vooral om de kleine geschiedenis. In sprekende details wordt de ontwikkeling van een heel land geschetst: de komst van de eerste auto, centrale verwarming, sneeuwruimers - en de geleidelijke ontdooiing van een rigide maatschappij.

Goed doen

Het historische perspectief schetst de enorme weg die is afgelegd, niet alleen op technisch gebied, maar ook in het omgaan met anders-zijn, met niet in het plaatje passen. Pijnlijk gedetailleerd wordt beschreven hoe Maria, Onni en Lahja niet alleen met zichzelf in de knoop liggen, maar ook hoe hun keuzes hun weerslag vinden op hun directe omgeving. Ondanks hun verlangen goed te zijn en goed te doen, zaaien ze - net omdat ze menselijk zijn - toch het kwade in kleine, alledaagse momenten.

Zonder expliciet of moralistisch te zijn, draagt de roman in zijn beschrijvingen van drie generaties een boodschap vol empathie en begrip uit. Hij stelt impliciet de vraag hoe een goed mens te zijn. In het huidige postmoderne klimaat, waar cynische vertellers al te vaak de toon aangeven, is dat een welkome afwisseling.

LIEVEN AMEEL ■

Masquer le texte

De levensgeschiedenissen van vier personen in Finland. Eerst maakt de lezer kennis met de kranige Maria, vroedvrouw, geëmancipeerd en eigenzinnig. Haar dochter Lahja daarentegen wil niets liever dan een man aan zich binden. In Onni lijkt ze een toegewijde echtgenoot te vinden, maar het geluk verdwijnt al snel als blijkt dat dochter Helena blind is geboren. Onni is ervan overtuigd dat hij gestraft wordt voor zijn zonden. Hij blijkt namelijk romantische ontmoetingen met een man te hebben, in een tijd waarin homoseksualiteit als een misdaad en ziekte wordt gezien. Terwijl Onni zijn schuldgevoelens weg timmert, verandert Lahja in een zure vrouw, die het leven vergalt van zoon Johannes en diens vrouw Kaarina. Deze tragische familieroman demonstreert als geen ander dat bloed dikker is dan water en laat bovendien een fijngevoelig portret zien van personen die worstelen met hun dromen in een starre, zwijgzame omgeving. Mooi geschreven, met oog voor detail en de diepere lagen van de menselijke ziel. Dit debuut werd in Finland zeer positief ontvangen. Masquer le texte