Geen kusklare kikker

Een kikker om te kussen : verhalen voor het slapengaan en andere momenten



Een kikker om te kussen. Dat is niet alleen de titel van deze prachtig geïllustreerde bundel met 'verhalen voor het slapengaan', maar tegelijkertijd ook wat het boek de (voor)lezer en/of luisteraar te bieden heeft: een metafoor in de vorm van een wereldberoemde sprookjesfiguur die in ieders verbeelding een andere vorm aanneemt. Op de kleurrijke omslag vinden we hem gezien door Carll Cneuts creatieve geestesoog. Maar in het boek zelf ontbreekt de kikker omdat hij, net als de 22 verhalen die de bundel rijk is, dient als aanzet, als uitnodiging aan lezers om zélf hun verbeelding aan het werk te zetten. Net zoals Cneuts omslagillustratie openen verschillende intertekstuele en intervisuele verwijzingen in de verhalen zelf de weg naar literaire klassiekers zoals het traditionele sprookje. Maar ook elementen uit andere klassiekers uit de jeugd- én de volwassenliteratuur, zoals Alice in Wonderland, vinden hun weg naar de lezer. Het boek leent zich bovendien uitstekend tot 'literair voorlezen'. Jongere lezers of luisteraars kunnen door (volwassen) voorlezers betrokken worden bij intertekstuele verwijzingen of andere literaire fenomenen die in eerste instantie misschien over de hoofden gaan. En zoals blijkt uit het promotieonderzoek van Coosje van der Pol (dat in 2009 in de nrs. 3-5 van De Leeswelp aan bod kwam in haar artikelenreeks 'Prentenboeken lezen als literatuur') kan dat 'literair voorlezen' de ontwikkeling van literaire competentie bij kleuters ondersteunen.



Verloren gelopen personages



Intertekstuele of intervisuele verwijzingen zullen in eerste instantie waarschijnlijk voorbijgaan aan jonge lezers of luisteraars die eenvoudigweg de belezenheid missen om er betekenis aan te kunnen geven. Toch zijn de verwijzingen die jonge lezers aan kunnen zetten om eens wat anders te gaan lezen of beluisteren in dit boek talrijk aanwezig. Niet alleen klassiekers, maar ook andere boeken van auteurs en illustratoren die aan het boek een bijdrage leverden, worden onrechtstreeks onder de aandacht gebracht. Hun verhalen fungeren als routewijzers die de weg wijzen naar hun hele oeuvre of naar specifieke boeken, zoals bijvoorbeeld Mannetje Koek schrijft een boek (Lorraine Francis, Pieter Gaudesaboos (ill.), 2009). In het verhaal 'Prinses Ferdinand' (Siska Goeminne, Pieter Gaudesaboos (ill.)) krijgt Ferdinand van Mannetje Koek een boek over een beeldschone prinses, dat hem de nodige informatie geeft om zelf een prinses te kunnen worden, en lezers misschien zin doet krijgen om eens een ander boek van Mannetje Koek te bekijken. En niet alleen de jongste lezers krijgen een staaltje literatuur dat naar meer zou kunnen smaken. 'Lamelos' van Bart Moeyaert, met illustraties van Ingrid Godon, lijkt door de unheimliche sfeer van zowel tekst als prenten gericht op een iets ouder doelpubliek. Samen met de andere gelaagde teksten die deze bundel rijk is, maakt dit knappe voorbeeld van postmoderne kinderliteratuur van deze verzameling verhalen een doorgroeiboek dat kinderen kunnen beluisteren, lezen en blíjven lezen.

Naast Mannetje Koek telt dit boek ook nog een aantal andere verloren gelopen personages. Sprookjesfiguren maken uiteraard hun bijna obligatoire opwachting. Beantwoorden aan het profiel van het traditionele sprookje doen ze echter niet, verwachtingen onderuithalen des te meer. In het eerste verhaal van de bundel 'Een kus voor de prins' (in de inhoudsopgave 'Een kikker om te kussen' van Sylvia Vanden Heede met illustraties van Tom Schoonooghe) is er geen sprake van een prinses die op zoek is naar haar prins op het witte paard; het witte paard is zelf op zoek naar zijn prins die het, indien nodig, door middel van een kus uit zijn kikkergedaante wil bevrijden. Diep ongelukkig wordt het paard van dat wachten op iets wat niet blijkt te bestaan. Gelukkig brengt een nieuwe vriendschap soelaas. Het paard en zijn nieuwe vriend de hond lijken in een slot dat associaties oproept met bekende liefdesscènes van het witte doek, eindelijk te beseffen dat het er in de werkelijkheid niet aan toegaat zoals in de sprookjes. Maar hoewel de werkelijkheid zijn grenzen kent, krijgt het paard voor zijn utopische toekomstdroom iets in de plaats dat niet eens in woorden te vatten is. 'Een kus voor de prins' speelt op een ingenieuze manier met voorkennis van de lezer: voorkennis over de gangbare gang van zaken in het traditionele sprookje én in de werkelijkheid. Kikkers horen gekust te worden door prinsessen die hopen hun prins op het witte paard te vinden en diersoorten blijven bij hun eigen soort. 'Een kus voor de prins' zet die zekerheden op de helling, zowel in de tekst als in de illustraties, die niet alleen een andere werkelijkheid tonen maar ook een ander verhaal vertellen: dat van het witte paard en zijn wensen en dromen.

Ook het verhaal met de sprekende titel 'Verloren tijd' (Pascaline Deru, Geneviève Casterman (ill.)) speelt met voorkennis. Illustraties van een wit konijn met een zakhorloge, uitgedost in een gekleed jasje, doen al snel het verband leggen met Lewis Carrolls Alice in Wonderland. Castermans afbeelding van het konijn dat 'geen minuut te verliezen' heeft, verwijst naar de honderden illustraties die al aan de klassieker gewijd zijn. Een illustratie van het vieruurtje met thee en taart toont dit keer echter geen Maartse Haas, Hoedenmaker en blond meisje, maar een hond en een konijn. De hond Victor verzamelt tijd, tergend langzame, pijnlijke, eenzame tijd. Tot hij bezoek krijgt van het witte konijn, wiens horloge niet toevallig is blijven stilstaan. Door het terugdraaien van de tijd maakt Victor tijd voor zijn gast maar verliest hij ook tijd, tijd die hij, door hem uit te delen, dan wel weer omzet in gelukkige uren. Een leuk detail in de illustratie van het vieruurtje in Victors woonkamer is dat alle klokken (behalve twee kapotte) half zeven aanwijzen en niet zes uur, het uur waarop de klokken in Wonderland stilgevallen zijn waardoor het daar permanent theetijd is. Door dat halfuurtje verschil kan Victor vergeleken worden met Carrolls personage Tijd, dat naar eigen goeddunken de klok kan ver- of stilzetten. Maar zoals blijkt, maakt die macht Victor niet noodzakelijk gelukkiger.

Intertekstualiteit voegt een extra dimensie toe aan het verhaal en dat doet het ook in 'Bloemen met een kroontje' (Riet Wille, Merel Eyckerman (ill.)). Die tekst werkt met een motief dat we wel vaker in de volwassenenliteratuur tegengekomen: een koning wil zich laten opvolgen door een van zijn dochters en bedenkt een opdracht waaruit af te leiden valt wie het best geschikt is voor de taak. Diegene die de prachtigste bloemen kweekt, krijgt zijn kroon. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de dochters van Shakespeares King Lear, beseffen prinses Roza en prinses Margriet wél op tijd dat samenwerking de beste vruchten afwerpt. Het thema vriendschap loopt dan ook als een rode draad door alle verhalen in deze bundel.



Literair voorlezen



Hoewel metaforen een uitdaging vormen voor jonge lezers, maken ze de verhalen ook uitstekend geschikt om 'literair voorgelezen' te worden. Bij een 'literaire lezing' van de teksten komen er onmiddellijk een heleboel interessante metaforen aan de oppervlakte. Zo slaat 'Het hart van prinses Annabel' (Joëlle Van Hee, Sabine De Greef (ill.)) 'als een koppig klingelend klokje'. Het maakt zelfs zo veel kabaal dat niemand kan werken. Alleen in fictie kunnen figuurlijk lege harten ook letterlijk hol klinken. In literatuur gelden nu eenmaal andere wetten dan in de extraliteraire werkelijkheid en aan de hand van een aantal verhalen uit deze bundel kan men jonge lezers daarvan bewust maken. Net als in het eerste verhaal van het boek, kan in 'Het hart van prinses Annabel' alleen vriendschap het probleem oplossen. De prinses en Bo maken samen muziek en zo raakt het letterlijk én figuurlijk lege hart van de prinses 'stilaan gevuld met vriendschap'.

In twee verhalen komt semantiek om het hoekje kijken. Woorden roepen mentale beelden op, maar die beelden komen niet noodzakelijk overeen met de werkelijkheid waarnaar een woord verwijst. 'Lik nu mijn oor' (Kaat Vrancken, Tom Schamp (ill.)) is een verhaal 'over drie honden'. Twee eigenlijk, want 'Bas is een kat, maar weet het niet. Bas denkt dat hij een hond is.' Hij groeit op met twee honden, wordt nooit 'poes' genoemd en voelt zich zo honds als maar kan. Wanneer Bas een vrouwtjeskat ontmoet die verdacht veel op hem lijkt, begint de drie 'honden' iets duidelijk te worden, maar '[m]isschien is die kat wel een hond', zo redeneren ze. Woorden blijken niet van belang. Alleen gevoelens tellen.

Hetzelfde geldt voor de hoofdpersonages in 'Het lijstje' (Do Van Ranst, Sabien Clement (ill.)), waarin semantiek eveneens voor een grappige climax zorgt. Staf wil een vriend om leuke dingen mee te doen. Samen met zijn moeder stelt hij een lijstje op met alle dingen die hij belangrijk vindt in een vriend. Hij moet bijvoorbeeld stoer zijn en van sportwagens houden. Stafs moeder is in de wolken wanneer de jongen op een dag vraagt of zijn 'vriend mag komen spelen'. De verrassing is groot wanneer het een vriendin blijkt te zijn.

Een ander literair procedé waarmee dit boek de jonge lezer ten slotte bekend kan maken, is dat van dramatische ironie. In kinderboeken zien en ontdekken jonge personages vaak dingen die volwassenen over het hoofd zien. Jonge lezers delen dit standpunt en daarmee ook een kennisvoorsprong ten opzichte van volwassen personages. Zo zullen lezers of luisteraars van 'De hoeden van madame Chapeau' (Annemie Berebrouckx (tekst en ill.)) waarschijnlijk al snel op de proppen komen met het idee dat madame Chapeaus zorgen zal doen verdwijnen en waarmee de jonge Mira de hoedenmaakster helpt. Madame Chapeau is zo dol op de hoeden die ze ontwerpt dat ze er geen enkele verkoopt. Door Mira komt ze op het idee van hoeden op bestelling te maken zodat ze de originelen kan houden.

Deze gevarieerde verhalenbundel serveert je geen kusklare kikker op een dienblaadje. Hij brengt een kikker en vraagt daarmee een inspanning van lezers of luisteraars die geen hapklare brokjes aangereikt krijgen maar verhalen waar meer in zit en waar, eventueel met de hulp van een wat meer belezen (voor)lezer, meer uit te halen valt. [Lien Fret] Masquer le texte

Aantrekkelijk voorleesboek met 22 sprookjesachtige, grappige, ontroerende en herkenbare verhaaltjes voor het slapengaan over vriendschap, verbondenheid en saamhorigheid. De bundel is geschreven en geïllustreerd door het puikje van de Vlaamse en Waalse jeugdliteratuur en biedt een diversiteit aan stijlen. Een eyeopener voor niet-ingewijden! In de inleiding wordt door prinses Mathilde van België, uit eigen ervaring, het belang van voorlezen nog eens onderstreept. Achter in het boek korte biografietjes van de auteurs en illustratoren. Door het hele boek wordt hetzelfde lettertype met schreefjes gehanteerd, wat eenheid en rust geeft. Prachtig verzorgde, stevig gebonden uitgave, gedrukt op zwaar papier, met fraaie bij de titel passende omslagillustratie in kleur van Carll Cneut. Een juweel van een voorleesboek, om te lezen en herlezen. Kijk- en luisterplezier vanaf ca. 4 jaar.

Deze bundel van verhalen wordt ingeleid door een brief van onze prinses Mathilde. Hierin moedigt ze kinderen en ouders aan om voor te lezen. Het is een ernstige brief die wat stijf aandoet, maar misschien hoort dat wel bij een prinses. Voor de jonge lezertjes zou het missschien leuk geweest zijn als onze prinses ook een echte brief tot hen gericht had.
Het verband tussen prinses mathilde en deze bundel ligt voor de hand: vele verhalen die erin voorkomen gaan over prinsessen. Dan ontdek je nog iets bijzonders nl. de auteurs en illustratoren komen zowel uit Vlaanderen als uit Wallonië. Dit boek wordt ook in het Frans uitgegeven.
Naast sprookjes over prinsessen komen ook andere thema’s aan bod zoals verliefd zijn, vriendschap, feest vieren en andere sprookjes. Deze uitgave is heel mooi samengesteld, elk verhaal op zich is een juweeltje. Het is verrijkend om kennis te maken met verschillende vertelstijlen temeer daar deze bundel een selectie bevat van boeiende auteurs. De verhalen richten zich tot kinderen tussen vijf en negen.
Elk verhaal is dan weer geïllustreerd door een andere tekenaar en dat levert een fascinerende variatie van mooie illustraties op.
Een interessante aanvulling is dat je op het einde een overzicht krijgt van alle auteurs en illustratoren. Hierbij kom je wat te weten over hun leven en interesses.
 
Masquer le texte