De zeventienjarige Kate worstelt met ambivalente gevoelens wanneer haar broer Bryan naar Zuid-Afrika vertrekt. Van bij aanvang maken ondubbelzinnige hints duidelijk dat de twee een incestueuze verhouding hadden. Niet uit liefde, volgens Kate, maar als gevolg van een uit de hand gelopen nieuwsgierigheid. Dierlijke seks, zoals ze het nog later formuleert. Ze haat Bryan er voor, maar ze kan zich pas van hem bevrijden wanneer ze verliefd wordt op Steve en ervaart wat echte liefde is. Vreemd genoeg hebben noch moeder, die haar zoon verafgoodt, noch vader iets in de gaten. Alleen oma vermoedt iets en onthult Kate bij wijze van hulp of troost, maar wel heel omfloerst, een analoog familiegeheim.
De titel van dit zesde verhaal van Anne Wijckmans is al even mysterieus, symbolisch en gesloten als het verhaal zelf. Een vlakvark is een Zuid- Afrikaans wrattenzwijn waar jacht op gemaakt wordt. Als symbool voor Bryan kan het tellen. Vroeger vereenzelvigde hij zich zo graag met het flinke big…
Lire la suite
De zeventienjarige Kate worstelt met ambivalente gevoelens wanneer haar broer Bryan naar Zuid-Afrika vertrekt. Van bij aanvang maken ondubbelzinnige hints duidelijk dat de twee een incestueuze verhouding hadden. Niet uit liefde, volgens Kate, maar als gevolg van een uit de hand gelopen nieuwsgierigheid. Dierlijke seks, zoals ze het nog later formuleert. Ze haat Bryan er voor, maar ze kan zich pas van hem bevrijden wanneer ze verliefd wordt op Steve en ervaart wat echte liefde is. Vreemd genoeg hebben noch moeder, die haar zoon verafgoodt, noch vader iets in de gaten. Alleen oma vermoedt iets en onthult Kate bij wijze van hulp of troost, maar wel heel omfloerst, een analoog familiegeheim.
De titel van dit zesde verhaal van Anne Wijckmans is al even mysterieus, symbolisch en gesloten als het verhaal zelf. Een vlakvark is een Zuid- Afrikaans wrattenzwijn waar jacht op gemaakt wordt. Als symbool voor Bryan kan het tellen. Vroeger vereenzelvigde hij zich zo graag met het flinke biggetje uit moeders verhaal, later openbaarde hij zich volgens Kate als een echt zwijn. Hij liet niet alleen haar, maar ook zijn meisje Marijke, 'zo'n lekker beest', in de steek zodra zij zwanger werd. Niet te geloven dat diezelfde Bryan verontwaardigd reageert op het lot van de dertienjarige zwangere in de steek gelaten aidspatiëntjes. Moet dit verhaal zijn situatie relativeren?
De ketting staat symbool voor Bryans laatste schakel met het thuisfront. Hij legt ze uiteindelijk af, op de bedenkelijke, lage manier die bij zijn personage past, maar hij houdt er letterlijk en figuurlijk lelijke littekens aan over. Daar zorgden de confrontatie met een vlakvark én met zijn zus voor.
Dat het verhaal me al even ambivalente gevoelens bezorgde als de hoofdfiguur Kate, heeft voornamelijk met de interpretatie van het thema te maken. De opdracht vooraan luidt: 'Opgedragen aan mijn kinderen. Omdat het leven een aaneenschakeling is van steeds weer loslaten.' Een mooie opdracht, maar wel op een bedenkelijke manier ingevuld. Het loslaten gaat aanvankelijk de richting van een ouder-kindrelatie uit: Bryan dwingt zijn vrijheid af door zijn ouders voor een voldongen feit te plaatsen: hij stopt met studeren en gaat weg, zo ver mogelijk. Maar al gauw krijgt het woord 'loslaten' vreemde bijklanken. Voor Bryan wordt het synoniem van vluchten, voor Kate is het een synoniem van het breken met een incestueuze verhouding. Die onverwachte wending opent mogelijkheden voor een sterk plot zoals we het van Katarina von Bredow (Ik en mijn broer, 1994) kennen, maar verder dan wat onduidelijk gefilosofeer gaat Anne Wijckmans niet. Zij vermeldt in één regel dat Oma en Kate een hele avond praten over wat kan en niet kan als broer en zus smoor op elkaar zijn, en trekt dan de al even bondige conclusie: "Levensgewoonten zijn zo cultuur- en tijdsgebonden. Handelingen waarvoor je hier in de gevangenis vliegt, zijn bij bepaalde volkeren de normaalste zaak van de wereld. Zoveel verschillen op zo' n klein aardbolletje." Zelfs het verkleinwoord werkt relativerend. Het accentueert gevaarlijk de onnodige drukte die mensen hier rond die 'normaalste zaak van de wereld' maken. Zo'n los, onuitgewerkt en dus vrijblijvend statement lijkt mij in een boek voor adolescenten onethisch, zelfs al blijkt later dat een dergelijke verhouding ooit tot een familiedrama leidde. Wijckmans wijdt een kort hoofdstuk aan dit drama, knap in beeld gebracht, dat wel, maar zo weinig onderbouwd dat de conclusie opnieuw de wenkbrauwen doet fronsen. Kate verft oma' s ramen en krijgt de groene kleur niet meer uit haar witte verfborstel. Wanneer oma reageert: "Hij is gebruikt. Je kunt hem nooit helemaal meer wit krijgen" wordt Kate kotsmisselijk. Het beeld is sterk en de verwijzing naar haar situatie duidelijk, maar hoe moet de conclusie geïnterpreteerd worden: "Leg hem een tijdje weg, Kate. Het groen zal langzaam vervagen. Daarna doet hij weer prima dienst"? Met het woord 'prima' zullen slachtoffers en hun psychologen het wel moeilijk hebben...
Goed, het poëtische concept van het verhaal laat geen uitgebreid gefilosofeer toe, maar de bondigheid van Wijckmans zet de poort te veel open naar een dubbelmoraal. Ambivalente gevoelens had ik ook over de stijl en taal. Het verhaal wordt gekleurd door mooie, suggestieve beelden die vaak treffend zijn. Korte of elliptische zinnen weerspiegelen Kates spanning en symboliseren haar ingehouden adem. Maar vaak neemt de vormgeving de suggestieve taak van de taal over. Het gevolg is hier en daar een irriterende, verhakte tekst die de indruk geeft dat niet alleen Kate, maar ook de auteur voor dit thema woorden te kort heeft. Het maakt de tekst eerder gesloten dan suggestief.
Ketting voor een vlakvark heeft veel vraagtekens opgeroepen. Het poëtische concept is niet sterk genoeg om het zware thema vorm te geven, waardoor de thematiek te weinig werd onderbouwd.
[Jet Marchau]
Masquer le texte
