Elias en zijn broertje Wardje zijn op weg van school naar huis als het ondenkbare gebeurt : Wardje wordt aangereden door een auto. Als het jongetje uiteindelijk sterft in het ziekenhuis, laat hij een gebroken gezin achter. Waarom moest dit gebeuren ? En heeft iemand hier schuld aan ? Het zijn maar enkele van de vele vragen waarmee Elias en zijn ouders achterblijven...

Het verhaal van Knikkers op de weg wil ouders, hulpverleners en leerkrachten helpen in het bespreekbaar maken van de gevolgen van een verkeersongeluk. Ook kinderen en jongeren kunnen er baat bij hebben. Initiatiefnemer is de Leuvense vzw Zebra, die gefinancierd wordt door het Levenslijn-Kinderfonds.

"Als een kind iemand verliest door een traumatische gebeurtenis zoals een verkeersongeluk, wordt het rouwproces bemoeilijkt", vertelt Lieve Stappers van Zebra. "Kinderen verliezen niet alleen iemand die ze graag zien. Ze raken ook hun gevoel van veiligheid een stukje kwijt. Of ze verliezen hun vertrouwen in volwassenen, die er wel altijd voor zouden zorgen dat het weer goed komt."

Dood is niet akelig

De Beernemse schrijfster Kristien Dieltiens motiveert waarom ze op vraag van Zebra Knikkers op de weg schreef. "Alles wat met kinderen gebeurt, raakt me diep. En de dood heeft me altijd gefascineerd, niet als een akelig gegeven, wel als deel van het leven waar wij nog zo weinig woorden voor vinden. Zeker als het gaat om op een goede manier de dood bespreekbaar te maken voor kinderen, zodat ze met hun verdriet, met hun rouw en pijn toch de zin om verder te leven niet verliezen. Maar al te vaak heb ik in mijn onderwijsloopbaan mogen vaststellen hoe kinderverdriet gelijkgesteld wordt met klein verdriet. Niets is minder waar."

Waardevolle tips

In het nawoord van Knikkers op de Weg geeft kinderpsychiater Peter Adriaenssens tips mee over hoe je als volwassene kunt omgaan met kinderen die verdriet hebben ten gevolge van een verkeersongeluk. "Vertel de waarheid. Het heeft geen zin het verhaal te verzachten of de feiten te verdraaien. Wees ook jezelf en toon je verdriet. Zo moedig je het kind aan om ook zichzelf te zijn. Het is belangrijk herinneringen te blijven ophalen, ook op plaatsen die doen denken aan het overleden kind. En vertel over de hoop op een gelukkige toekomst. Vrienden, familie en de school spelen hier een heel belangrijke rol. Ze moeten een inspanning leveren om de ouders en hun kinderen weer te laten deelnemen aan het leven."

(SB)

Hide text

De Leuvense VZW Zebra heeft gisteren het kinderboek Knikkers op de weg gepresenteerd. Het boek wil ouders, hulpverleners en leerkrachten helpen om bij kinderen de gevolgen van een verkeersongeval bespreekbaar te maken. Kinderpsychiater Peter Adriaenssens, die in het boek tips geeft, riep iedereen op om in dergelijke gevallen "de cirkel van de stilte te doorbreken".

Het boek is geschreven door Kristien Dieltiens en vertelt het verhaal van Elias, wiens jongere broer Wardje op weg van school naar huis onder een auto loopt en later in het ziekenhuis sterft. Het is het tweede boekje in een reeks voor en over jonge verkeersslachtoffers gebaseerd op reële ervaringen, vragen, gedachten en gevoelens van minderjarigen.

In zijn nawoord adviseert Adriaenssens ouders om hun kinderen in dergelijke gevallen steeds de waarheid te vertellen en de feiten niet te verdraaien. In aanwezigheid van kinderen dient men zijn verdriet te tonen en hen aan te moedigen over hun gevoelens te vertellen. Het is ook belangrijk herinneringen te blijven ophalen aan het overleden kind. Kinderen moeten de boodschap krijgen dat ondanks het verlies het leven zinvol blijft.

Hide text

Boek ,,Knikkers op de weg'' maakt ongevallen met kinderen bespreekbaar.

Mijn jonge broer werd uit mijn handen gerukt door een voorbijrijdende auto. Ik besefte binnen de seconde dat hij dood zou gaan. Het heeft jaren geduurd voor dat beeld vervaagde.''

Nele Van Hulle was zeventien toen haar bijna twaalfjarige broer Niels werd aangereden en omkwam. Het gebeurde toen de kinderen tijdens een familiefeestje even buiten waren gaan spelen.

De schok was compleet voor de tiener. ,,Je komt in een chaos terecht. Je krijgt geen aandacht, vooral niet van de mensen die je het meeste nodig hebt, je ouders.''

Door de politie werd ze als mogelijke schuldige behandeld, ook op de rechtbank deed zich dat voor. ,,Daardoor voelde ik me voortdurend onbegrepen. Boos. Schuldig. Ik vond dat ik beter zelf was doodgegaan. Ik was de oudste en die laadt altijd al veel verantwoordelijkheid op zich. Na het ongeval werd dat nog erger.''

Nele maakte een moeilijke periode door om het gebeuren te verwerken. ,,Ik kreeg last van hyperventilatie, rebelleerde tegen mijn ouders, trok naar Griekenland. Ik ging in Leuven studeren, een beetje als vlucht. Daar botste ik op de eenzaamheid en op het gemis.''

Ze had professionele therapie nodig om erdoor te geraken. ,,Dat heeft geholpen. Nu blijf ik niet meer in het verleden hangen. Niels zou niet gewild hebben dat ik verdrietig bleef. Maar ik ben soms bang om gelukkig te zijn. Onverwachts val ik steeds weer in een zwart gat. Ik kan niet meer zijn wie ik voordien was.''

Nele, ondertussen 26, werd orthopedagoge en werkt met kinderen. ,,Een keuze die terug te voeren is op mijn ervaring.''

Vandaag is haar relatie met haar ouders en zus weer goed. ,,Ik ben te snel volwassen moeten worden. Ik heb het gevoel dat er uit mijn kindertijd geknipt is.''

Nele getuigde gisteren over haar ervaring bij de voorstelling van Knikkers op de weg, een boek van de vzw Zebra, die zich bekommert om de opvang van jonge verkeersslachtoffers en hun broers en zussen. ,,Er bestaan veel kinderboeken over de dood en verlies, maar geen enkele concreet over verkeersongevallen'', zegt Lieve Stappers van Zebra.

Het is het verhaal van Elias. Zijn jongere broertje, Wardje, wordt doodgereden op weg van school. Wardje was de knikkerkampioen. Elias probeert de knikkers van z'n broertje te verzamelen, om greep te krijgen op een wereld die lijkt stil te staan.

Het boek wil het verdriet een plaats geven. Het is bedoeld voor kinderen uit de eerste klassen van de lagere school, hun ouders, leerkrachten en opvoeders. Kristien Dieltiens schreef de tekst, Sanne te Loo maakte de tekeningen.

In de bijsluiter geeft de bekende kinderpsychiater Peter Adriaenssens enkele tips om met verlies om te gaan: vertel de waarheid, toon je verdriet, verzorg de herinnering en praat er vooral over, doorbreek de cirkel van stilte. ,,Zelfs als je niet goed weet hoe je iemand moet aanspreken, doe het toch, rationeel of emotioneel, wees jezelf.''

Voor Adriaenssens zijn ongevallen verkeersgeweld, vergelijkbaar met een aanranding. De gevolgen van het trauma zijn vele jaren later nog altijd merkbaar.

Zo'n boek is meer dan welkom, vindt Nele Van Hulle. ,,Het is erg herkenbaar en het maakt de zaken bespreekbaar. Dat is precies wat je helpt om het te verwerken. De vrienden die ik tot vandaag gehouden heb, zijn degene die er met mij over gepraat hebben.''

Het is het tweede boek in de Zebra-reeks. Het vorige Voor de eerste keer handelde over een kind dat in een rolstoel belandt na een ongeval. De boeken worden uitgegeven door Clavis.

Hide text

De vzw ZEBRA bestaat bijna twee jaar, ontstond uit het Levenslijn-Kinderfonds van VTM en is 'bondgenoot van jonge verkeersslachtoffers'. Waarvan er nogal wat zijn. "Helaas zijn er geen recentere cijfers dan die van 2002", zegt afgevaardigd bestuurder Lieve Stappers. Maar die waren al overweldigend genoeg: 10.213 minderjarigen waren rechtstreeks betrokken bij ongevallen, 86 overleden daarbij, meer dan duizend kinderen raakten ernstig verwond. "Plus is de impact enorm groot op kinderen in de omgeving van die slachtoffertjes. Met een tweede boekje in een reeks bij uitgeverij Clavis willen we die onzichtbare slachtoffers troost bieden en hen de kans geven emoties bespreekbaar te maken."

Gemis blijft

Dat moet, zegt ook Nele Van Hulle. Ze is 26, ondertussen afgestudeerd als orthopedagoge, een richting die ze resoluut insloeg nadat ze 9 jaar geleden haar broertje Niels verloor bij een ongeval op de drukke weg tussen Gent en Eeklo. "Vanaf die ene seconde kom je als kind, midden in de chaos, aandacht tekort", getuigde ze gisteren. "Op school deed iedereen zijn best, maar ik voelde me fundamenteel onbegrepen." Dat is die eenzaamheid in verdriet. Plus in gemis. "Natuurlijk, het ergste van alles", aldus Nele. "En nee, het betert niet met de jaren."

Negen jaar later is dat er nog, met vallen en opstaan vond Nele haar weg om met het verlies van haar broer om te gaan. "Maar rouw is eigenlijk een veel te zachte term om uit te drukken wat kinderen doormaken", zegt de Leuvense kinderpsychiater Peter Adriaenssens. "Wie als kind met zo'n traumatische ervaring geconfronteerd wordt, wordt ook lichamelijk létterlijk getekend. En jongeren beleven zo'n verlies op een heel ander tempo dan volwassenen. Die willen stilstaan. Jongeren moéten vooruit. Dan is er nood aan een goeie omgeving." Helaas, zegt Adriaenssens: "Het meest verstikkende is die cirkel van stilte waarin kinderen terechtkomen. Mensen weten niet wat te zeggen en zwijgen dan maar."

Stilstaan

Nu is er 'Knikkers op de weg', het verhaal dat jeugdauteur Kristien Dieltiens schreef over Wardje die sterft na een ongeval. Z'n broertje Elias en vriendinnetje Nena zoeken hun manier om met dat verlies om te gaan. Bijvoorbeeld: door Wardje, een knikkerkampioen, z'n knikkers op straat bijeen te zoeken en hem terug te bezorgen in het ziekenhuis. "Zo proberen ze greep te houden op het leven", zegt de auteur die het verhaal bij wijze van test ging voorlezen in een Leuvense school. "Het viel op hoe de kinderen bleven vasthaken aan één zin: 'de wereld lijkt stil te staan'. Dat trof hen het meest." Wardje sterft, Elias geeft hem een plaats: Wardje gaat naar de knikkerplaneet. Waar hij altijd de eerste zal zijn. Kinderpsychiater Peter Adriaenssens voegde aan het beeldverhaal een 'bijsluiter' met tips voor ouders en leerkrachten. "Broers en zussen hebben behoefte aan uitleg", schrijft hij. "Uiteraard moet dat een verhaal zijn in een taal die ze kunnen begrijpen."

Dit verhaal is voor beginnende lezers, maar volgens auteur Dieltiens had ze geen leeftijd voor ogen. En Nele Van Hulle bevestigt dat: "Ik was 17 toen Niels stierf. Elke leeftijd is een fase waar je door moet. Ik heb het boek nu twee keer gelezen en ik kan alleen maar zeggen: ik had het toen héél graag kunnen lezen."

Hide text

Uitgeverij Clavis en educatieve uitgeverij Delubas tekenen samen voor de informatieve reeks 'bij.de.hand'. Bedoeling is kleurrijke en speelse prentenboeken te maken met een informatief extraatje. Elk boek bevat een bijsluiter voor ouders en leerkrachten.

Knikkers op de weg is een boek dat speciaal bedoeld is voor jonge kinderen die achterblijven na een verkeersongeval, maar het kan in zijn algemeenheid ook gewoon in klasverband of in de klasbibliotheek aangeboden worden. Het vertelt het verhaal van Ward, die voor de ogen van zijn broer Elias en het buurmeisje Nena aangereden wordt en later in het ziekenhuis overlijdt. De gevoelens, de twijfels, vragen en angsten van de ouders van Ward, van Elias en Nena worden heel zuiver beschreven en laten de lezer niet onberoerd. Gelukkig is er veel ondersteuning voor Elias en Nena, want dat is meer dan nodig als het onbegrijpelijke waar wordt. De illustrator is erin geslaagd de juiste toon te treffen. Waar de prenten van de beginbladzijden vrolijk van kleur zijn, de figuren vol leven zitten, verandert dit naarmate duidelijk wordt dat Ward zal sterven in een gedempt kleurgebruik. Vanaf dat moment stralen de figuren onmacht en verdriet uit in hun houding en mimiek.

In de bijsluiter van de hand van Peter Adriaenssens vindt de opvoeder, ouder, verteller... extra informatie over omgaan met kinderen en de dood, over het rouwen en over de stapsgewijze aanpak van verliesverwerking. De bijsluiter bevat ook een korte literatuurlijst en adressen en websites waar meer informatie of hulp gevonden kan worden. Een boek dat in geen enkele basisschoolbibliotheek mag ontbreken. [Hilde Debacker] Hide text

Wardje loopt na schooltijd voor zijn broer Elias en buurmeisje Nena uit. Hij let niet op en komt onder een auto. Elias wordt door Nena's moeder opgevangen wanneer zijn ouders naar het ziekenhuis zijn. De volgende dag gaat hij er met Nena en haar moeder naar toe, waar Wardje al buiten bewustzijn is. Kort daarop overlijdt hij. Net als zijn ouders is ook Elias erg in de war door zijn gevoelens. Gelukkig kunnen ze elkaar troosten. Dit prentenboek is verschenen in een serie, waarbij naast het verhaal extra informatie gegeven wordt, die te vinden is in de "Bijsluiter" (voor ouders en leerkrachten). Deze is heel uitgebreid, praktisch en met veel inlevingsvermogen geschreven. Hoewel de nadruk ligt op de hulpverlening in Vlaanderen, staan ook het telefoonnummer en de internetsite van Slachtofferhulp in Nederland vermeld. Er zijn voor kinderen al heel wat boeken over de dood op de markt. Ze hebben allemaal een eigen benadering. In dit boek worden de nare gebeurtenissen expliciet genoemd, alsook de gevoelens die ze oproepen, waardoor kinderen en ook volwassenen zich met de personen kunnen identificeren. De soms paginagrote illustraties in rustige kleuren sluiten goed bij de tekst aan. Vanaf ca. 4 jaar. Hide text

Dit is een boek in de reeks 'Bij de hand' van Clavis. Enerzijds heb je een fictief verhaal, anderzijds uitleg en achtergrondinformatie voor kinderen en ouders. Wardje gaat met zijn grote broer en het buurmeisje van school naar huis. Hij is heel opgewonden, want hij heeft net veel mooie knikkers gewonnen. Hij snelt naar huis. Elias holt hem achterna en dan loopt Wardje over straat, het licht staat op rood... Een auto! Elias schrikt als hij zijn broertje daar zo stil ziet liggen, doodstil, op straat, tussen al zijn knikkers. In het ziekenhuis sterft Wardje, nadat Elias zijn mooiste knikker in zijn handje heeft gelegd. Mama, papa en Elias gaan samen naar huis. Papa praat met Elias over wat er nu met Wardje gaat gebeuren. Na het verhaal legt kinderpsychiater Peter Adriaenssens uit hoe familieleden, artsen, leerkrachten,... best reageren naar broers en zussen van verkeersslachtoffers toe. Waar hebben kinderen dan behoefte aan en hoe zijn hun gedragingen te verklaren? De sombere prenten in het boek zijn wat oubollig, maar illustreren het verhaal wel goed. De tekst is omvangrijk en -gezien het onderwerp- erg geladen. Het is aan te raden om het boek samen te lezen of voor te lezen. De flaptekst met uitleg over de reeks - bovenal staan ze voor gonzend leesplezier- is hier dan ook wat misplaatst.
Hide text