Heel erg mooi zijn de eerste hoofdstukken van De ambassadeur, de jongste misdaadroman van Jef Geeraerts. Leest u even mee: "Zoals elke ochtend omstreeks zonsopgang lag de ambassadeur in foetushouding onder de klamboe te wachten op de schreeuw van de k'aenk uit de frangipaniboom, die net als het huis, de ex-residentie van de Franse consul, dateerde uit de koloniale tijd. De schreeuw leek op die van een kraai, met een metaalachtige nagalm. (...) De vertrouwde achtergrondgeluiden van hanen, padden en huilende zwerfhonden werden opgezogen door de stilte die de Laotianen 'de zwijgende voeten' noemen, de voorbode van de lethargie die later op de dag aanbreekt, wanneer de atmosfeer gaandeweg wordt opgevuld met hete stoom." De sfeer van Zuidoost-Azië die Geeraerts tergend langzaam opbouwt is schitterend, de zinnen klinken als rustige muziek, terwijl je leest ruik je de wierook, sta je midden in een tempel, zie je de bonzen bedelend voorbijlopen. Nu en dan hoor je een opvallende dissonant, een Vlaamse vloek, het woordje 'snuffie'. En je weet maar al te goed dat er iets op komst is. Het tropisch onweer nadert.

Louis De Kesel nadert de zeventig, hij is ere-ambassadeur. Voor het laatst was hij actief in Myanmar, een land dat hij nog eigenzinnig Birma blijft noemen. Hij heeft zich sinds zijn pensionering teruggetrokken in Laos. Daar leeft hij met Ba Pe, zijn knecht, chauffeur en manusje-van-alles. Niet alleen heeft De Kesel een andere naam aangenomen, hij laat zich Kesslèr noemen, op zijn Frans uitgesproken, van zijn knecht eist hij bovendien dat hij wordt aangesproken als 'Most Godly One'. Blijkbaar een erfenis van de Britten.

De Kesel-Kessler is een eenling en een dictator. Het minste wat je van hem kunt zeggen is dat hij voor een groot stuk in het verleden leeft en een eigen leugenachtige fantasiewereld heeft opgebouwd. Zijn personeel beledigt en vernedert hij, hij geeft zich uit voor een flink jager, draagt een ereteken dat hij nooit heeft gekregen, laat zich nog altijd rondrijden met de tricolore op het spatbord van zijn oude Mercedes. Achter alle schone schijn zit het zoontje van een kruidenier uit Oostakker die overbezorgd is grootgebracht. Een briljant maar wel heel eenzijdig student, die een neurotisch, opvliegend en hebzuchtig kereltje is geworden. Zijn leven lang sjoemelt hij, is het niet met antiek dan is het met drugs. Langzaam sluimert het verzet van zijn dienaar Ba Pe, een kind van een taaie vechtersclan in Myanmar. Samen met zijn vriendin, de kokkin van Kessler, wil hij zich wreken voor de vernederingen. In de oude ambassadeur ziet Ba Pe de samenvatting van al het westers kwaad. En daarom heeft de dienaar een bondgenootschap gesloten met de goede bosgeesten.

Wraak is niet zo moeilijk: Kessler heeft zijn zwakheden, en dat is een understatement. Hij is dol op gruwel, geweld, horror. Geregeld bekijkt hij snuff movies en hij heeft er in zijn bezit. Beetje bij beetje verzint Ba Pe een plan dat de ambassadeur moet vernietigen. Maar intussen strijdt die zijn eigen strijd met vooral de voortschrijdende tijd, de ouderdom als vijand. En misschien is hij ook daarom wel in Azië gebleven, omdat alles er trager lijkt te gaan. Met veel symboliek en handelingen die zich steeds weer herhalen.

De tegenpool van Kessler is de jonge Belgische kapitein Marchant. Hij werkt in Azië voor de Verenigde Naties en leidt er een kleine ploeg mijnopruimers. Ze hebben onder meer als taak de afschuwelijke fragmentatiebommen onschadelijk te maken die de Amerikanen op Vietnam hebben gegooid. Heel wat bommen zijn nooit tot ontploffing gekomen en vormen een enorme bedreiging. Marchant is jong, dynamisch, energiek, progressief. Hij heeft alles wat Kessler nooit heeft gehad. Het vitalisme tegenover de berusting, de jeugd tegenover de oude dag. Maar Marchant is niet alleen tegenpool. Hij is ook een soort aanvulling van Kessler, met wie hij alvast dit gemeen heeft dat hij op zijn beurt wellicht Azië nooit meer zal of kan verlaten. Wat Geeraerts in de eerste Gangreens met Afrika verbond, bindt Marchant met Azië. Eros en Thanatos, de mooie jonge vurige minnares van de kapitein en het levensgevaarlijke ontmijningswerk. Het is zowel cynisch als veelzeggend en symbolisch dat de ambassadeur maar niet uitgekeken raakt op een gruwelijke geheime documentaire van het Amerikaanse leger die het dodelijke vernietigingswerk van een B52 boven Vietnam toont.

Is Black Venus dan Yellow Venus geworden? Voor een stuk wel, maar dan toch met een verschil van meer dan dertig jaar. Het vitalisme wordt genuanceerd en krijgt een tegenhanger. De oude vieze man die Kessler eigenlijk is, mag op een heel klein beetje begrip rekenen. Tegenover het doden en het moorden staat iets positiefs: Marchant als mijnenopruimende redder. De destructieve militair krijgt nu wel een heel andere taak.

Maar De ambassadeur is ook een misdaadroman. Het staat een beetje ambigu op het achterplat. En daar heb ik het wat moeilijker mee. Geeraerts heeft zich in de meeste van zijn vroegere thrillers altijd een erg genereus verteller getoond. Zijn romans bevatten stof voor meer dan één verhaal. Het leek wel niet op te kunnen. In De ambassadeur - en eigenlijk ook al in De PG - is hij kariger geworden, vooral met de plot. Wat met Kessler zal gebeuren is nogal voorspelbaar, de rol van Marchant is vrij snel uitgespeeld. Er zat meer in die figuur. Het verhaal is soms wazig, is vaak oosters zwevend, het heeft iets magisch-realistisch. En bijzonder vreemd voor een misdaadverhaal: de plot maakt je rustig in plaats van nerveus. Van een echte spanningsboog is dan ook geen sprake, wel van spannende momenten. Ik denk bijvoorbeeld aan de summiere maar krachtige beschrijving van een bom die tot ontploffing wordt gebracht. Het lijkt erop dat Geeraerts bovenal een literaire misdaadroman heeft willen schrijven. Bellettrie in de krimi. Het literaire heeft het gewonnen van het thrillerelement, maar wie zal het hem kwalijk nemen?

De sfeer van Zuidoost-Azië
die Geeraerts tergend langzaam opbouwt
is schitterend,
terwijl je leest zie je de
bonzen bedelend voorbijlopen.

Hide text

De voorbije jaren zijn in Vlaanderen nogal wat nieuwe thrillerauteurs opgestaan. Jef Geeraerts moest als ongekroonde keizer van de lokale misdaadschriftuur enkele ongedurige troonpretendenten naast zich dulden. De Antwerpse senior van de suspense is dan ook al vijf jaar officieel pensioengerechtigd. Met De PG toonde hij twee jaar geleden niet alleen dat zijn visie op het Belgische machtsapparaat zo paranoïde is als die van Paul Marchal. De PG was vooral het bewijs dat Jef Geeraerts als misdaadauteur in Vlaanderen nog altijd op eenzame hoogte opereert. Nu is er op de drempel van de Antwerpse Boekenbeurs De ambassadeur , een nieuwe, lichtjes paranoïde misdaadroman, maar dit keer is er een probleem: Geeraerts is deze keer een plot vergeten.

Wat blijft er van De ambassadeur zo zonder noemenswaardige plot over? Sfeerschepping en documentatie bijvoorbeeld. Het verhaal speelt zich af in Zuidoost-Azië. Het grootste deel van de handeling gebeurt in Laos, een voornamelijk boeddhistische smeltkroes van bijna vijf miljoen inwoners, deel van het vroegere Indochina en geprangd tussen Vietnam en Thailand. Laos betekent veel moessonregens, een politiek wespennest, veel kinderprostitutie, corruptie en religieuze vibraties. In Geeraerts' personages zitten nogal wat onthechting, bijgeloof, stoïcisme en andere trekken uit onze westerse clichés over oosterlingen. Met dezelfde zin voor primitivisme als in zijn Kongo-romans gaat Jef Geeraerts op zoek naar het wezen van de onpeilbare oosterse ziel, dat rimpelloze zwarte water, zoals de haiku placht te zeggen. Voorbij dat laagje beschaving botst hij op universele primitieve machtsdriften. Omdat de personages in Geeraerts' universum in wezen doordrongen zijn van macht en eerzucht, past het resultaat van zo'n zoektocht wonderwel in een misdaadroman. Wat zet personages immers meer aan tot een fijne slachtpartij dan machtswellust en jaloezie? Die karakterbenadering geeft een aangename samenhang aan De ambassadeur .

Jef Geeraerts heeft duidelijk een paar keer in de streek rondgereisd, of er minstens veel films over bekeken. Zijn beeld van Laos is scherp, homogeen en geloofwaardig. Alleen blijft Geeraerts veel te lang in de tekening van die couleur locale hangen. Hij verzandt al snel in de zoveelste overbodige sfeerschepping en weer een nieuw personage dat meer achtergrond krijgt dan het belang heeft in het verhaal.

Nochtans is het hoofdpersonage niet mis. Louis Kessler, die eigenlijk Louis De Kesel heet, is na een loopbaan in de diplomatie gestrand in Luang Prabang, een stad in het vruchtbare laagland aan de Mekong-rivier in het noorden van Laos. Daar geeft hij zich onder een valse naam uit voor Belgisch ambassadeur. In werkelijkheid verdient hij grof geld door handel in, onder andere, replica's van religieuze tempelbeeldjes. In zijn huis wonen een knecht en een huishoudster. Die twee duiken geregeld even op voor een weer hoogst sfeerscheppende gebeurtenis met geesten of cobra's, maar ze hebben een ondergeschikte functie in het verhaal. Belangrijker zijn de antiquairs met wie de ambassadeur contact heeft. En nog belangrijker is de grote zwakte van de ambassadeur, de achilleshiel van zijn ziel: zijn hysterische voorliefde voor extreem geweld. Kessler is gepassioneerd door de massavernietiging van het Amerikaanse leger tijdens de Vietnamoorlog en door gruwelijke snuff movies. Hij gaat met geweld om, suggereert Geeraerts, zoals het Amerikaanse leger dat op grote schaal deed tijdens de Vietnamoorlog: koel en machinaal.

De ambassadeur wordt het slachtoffer van zijn eigen machtswellust en schraapzucht. Hij denkt de plaatselijke antiquairs in zijn zak te hebben, maar veeleer het omgekeerde blijkt waar. Geeraerts tovert nog een tamelijk overbodige band met België uit zijn hoed in de vorm van een rechtschapen Belgische militair, kapitein Jean Marchant. Marchant leidt een team dat munitie uit de Vietnamoorlog onschadelijk moet maken. Zijn goedaardige inborst en authentiekere band met het gastland Laos moeten door contrastwerking de slechtheid van de ambassadeur nog meer in de verf zetten.

Wat moet doorgaan voor een plot is in feite een snel en slordig, van de pot gerukt conflict met valse dollars, waarin de ambassadeur op het einde via geforceerde gebeurtenissen verstrikt geraakt. Geeraerts is een kei in het creëren van een dreigende sfeer, waarvan je als lezer vermoedt dat ze de voorbode is van een dreigende catastrofe. Maar na honderd pagina's is er nog niets op gang getrokken, na tweehonderd pagina's beweegt er hier en daar iets in de richting van een clou en nog zestig bladzijden verder is de roman plotsklaps gedaan terwijl je eigenlijk nog op de start zat te wachten.

Qua gedocumenteerdheid is De ambassadeur dan weer dik in orde. Jef Geeraerts kickt op details: ,,De bemanning, 12 per B-52, zal vanaf een hoogte van 11.000 meter in totaal 320 ton bommen droppen op een zone vanéé n bij tien kilometer, waar in de dichte jungle Vietcong-opslagplaatsen werden gesignaleerd. De operatie zal 47,012 seconden duren.'' Je weet na al die details dus precies hoeveel de bommen wegen die de Amerikanen dropten, welke generaal tegen welke koning vocht met welke internationale steun en hoe het lokale kunstpatrimonium tegenwoordig schaamteloos naar Europa en Amerika verhandeld wordt om guerrillabewegingen te financieren. De actieve rol van de CIA in drugs- en wapenhandel roeit doorheen die krabbenmand. Jef Geeraerts situeert zijn personages in de complexe samenhang van nationaliteiten en politieke evenwichten van Laos. Dat brede beeld is zeker een van de verdiensten van De ambassadeur . Laos is tijdens de Vietnamoorlog niet alleen door Amerikaanse bommen geteisterd, maar ook door een lokale strijd tussen royalisten en socialisten. Na de wapenstilstand in 1973 bleek Laos de trieste titel te dragen van meest gebombardeerde land in de geschiedenis. Geeraerts vertelt daarover schrijnende verhalen. Maar met die soms schrijnende documentatie alleen komt het boek er niet. Er staan te veel uitweidingen in die even goed geschrapt hadden kunnen worden. Parmantige Geeraerts wil zijn opzoekwerk veel te veel etaleren.

Het Bouwcentrum heeft met deze nieuwe Jef Geeraerts haar gegarandeerde publiekstrekker. Dat behoeft deze keer geen vuurwerk, de roman is het zelf immers ook niet. Het is een aardige thriller, meer niet. Jef Geeraerts is het aan zijn status verplicht hoger te mikken.

Hide text

De Belgische ex-ambassadeur in Laos is na zijn pensionering in Laos gebleven. Hij heerst over zijn bedienden, van wie er een zich met zwarte magie bezighoudt. Hij is bezeten van gewelddadige en pornofilms en heeft een snuffmovie. Daarnaast smokkelt hij kunstvoorwerpen en verdovende middelen. Hij weet niet dat de Vietnamese kruidenmenger met wie hij bevriend is, een geheim agent is die van zijn daden op de hoogte blijft. Zijn handelen komt ook de diplomatieke dienst in Brussel ter ore. Geeraerts geeft een prachtig beeld van deze Louis Kessler, een man met een uit de lucht gegrepen hoogmoedswaanzin. In werkelijkheid is hij een echte smeerlap. De couleur locale met boeddhistische achtergronden weet hij raak te treffen in een gebied dat een mengelmoes van volkeren, culturen en talen is. Toch is dit een andere Geeraerts: minder een maatschappijkritische roman dan een psychologische ontleding van een man die niet deugt en die dankzij zijn karakterfouten een belangrijke positie verworven heeft. Kleine druk. Hide text