Graven in het verleden is altijd een stokpaardje van Günter Grass geweest, waarbij hij geen heilig huisje spaart. In deze novelle behandelt hij een taboe-onderwerp uit de Duitse geschiedenis: de torpedering op 30 januari 1945 van het schip Wilhelm Gustloff in de Oostzee, waarbij duizenden opvarenden, die gevlucht waren voor het Russische leger, omkwamen. In de officiële geschiedschrijving werd deze scheepsramp lange tijd weggemoffeld, om niet de indruk te wekken dat men met de aandacht voor deze Duitse slachtoffers de Duitse schuld wilde minimaliseren. Wat verdrongen wordt, steekt echter vroeg of laat de kop op. Dat moet de verteller van dit verhaal, de door de auteur aangezochte middelmatige journalist Paul Pokriefke aan den lijve ervaren. Zijn moeder, Tulla Pokriefke (die lezers van de Danzig-trilogie moeiteloos zullen herkennen), heeft hem tot vervelens toe het verhaal verteld van haar overleving én zijn geboorte op het getroffen schip. Nu krijgt hij van een oude, uitgeschreven schrijver (Grass!) de opdracht een verslag te schrijven van de gebeurtenissen "ongeveer zoals de krabben doen, die zijwaarts stappend doen alsof ze achteruitlopen maar tamelijk snel vooruitkomen". Op het internet vindt hij een rechts-radicale website, die de herinnering aan Wilhelm Gustloff levend houdt, een hoge nazifunctionaris die in 1936 in Davos door de joodse student David Frankfurter werd vermoord. Als huldebetoon aan deze 'bloedgetuige' wordt het reusachtige nieuwe passagiersschip van de organisatie 'Kraft durch Freude' naar hem genoemd. Het heeft slechts één passagiersklasse als voorbeeld voor de nagestreefde volksgemeenschap van alle Duitsers. Tijdens de oorlog dient de Gustloff niet langer voor vakantiereizen. Ze wordt achtereenvolgens een troepentransport-, een hospitaal-, een militair opleidings- en uiteindelijk een vluchtelingenschip. Intussen oefent kapitein Marinesko van de Baltische Rode Vlagvloot in de oostelijke Oostzee met zijn torpedo-onderzeeër S 13.

Het verhaal springt telkens weer van het verre (de Hitlertijd) en het recente verleden (de DDR-tijd van moeder Pokriefke) naar het heden. De verteller ontdekt wie er achter de website over Gustloff schuilt, volgt het beschuldigende en vergoelijkende chatten, wordt geconfronteerd met het gat in de opvoeding van zijn zoon en hoe de geschiedenis zich mutatis mutandis, maar niet minder wreed, herhaalt. Geschiedenis, lijkt Grass te zeggen, is onontkoombaar verbonden met schuld, leven is trachten te overleven, misverstanden en waanideeën zijn taai, en elk slachtoffer, uit welk 'kamp' het ook komt, is er een teveel. In krabbengang is een hoogst leerzame geschiedenisles, schijnbaar grillig en toch hecht gecomponeerd. De taalvirtuositeit en de onvergetelijke scènes van de jonge Grass mag je hier niet meer verwachten. Slechts af en toe krijgt het verhaal nog iets van de epische gedurfdheid die het waarmerk van de schrijver was. Misschien is het bevangenheid van de oudere Grass, een uiting van respect voor de meer dan vierduizend zuigelingen, kinderen en jonge mensen die met de Gustloff zijn omgekomen, rouw vanwege een falende omgang met het verleden en bezorgdheid over het neo-nazisme dat in Oost en West niet lijkt uit te roeien. [Erik de Smedt] Hide text

Roman waarin de ondergang in januari 1945 van het hospitaalschip 'Wilhelm Gustloff' (genoemd naar een door een jood vermoorde Nazi-propagandist) door een aanval van een Russische onderzeeër centraal staat. De verteller, een journalist, die geboren wordt als het schip zinkt, moet van zijn moeder getuigen van deze oorlogsdaad, waarbij 9000 Duitse vluchtelingen omkomen. Als hij geen zin heeft, moet zijn gescheiden van hem levende zoon de fakkel van grootmoeder overnemen. Die identificeert zich compleet met zijn opdracht en brengt als aanhanger van ultra-rechts een andersdenkende, zich voor jood uitgevende Duitse scholier om. Een prachtig geschreven roman, waarin geschiedenis en hedendaagse tendensen op noodlottige wijze samenkomen. Een absolute bestseller in Duitsland en een hoogtepunt in het oeuvre van Grass (1927, Nobelprijs 1999). De vertaling haalt het niet bij het origineel (zo is het sappige dialect van oma niet overgezet), maar het superieure proza van Grass is in het Nederlands ook wel erg moeilijk te evenaren. Paperback; kleine druk. Hide text