Hoewel nogal wat werk van hem een autobiografische inslag heeft, is Grass pas laat met een echt autobiografisch boek naar buiten gekomen. De rokken van de ui (De Leeswolf 2007, nr. 4, p. 251), waarin Grass zijn leven tot eind de jaren '50 uit de doeken deed, sloeg in als een bom. Dat hij erin opbiechtte bij de Waffen-SS te zijn geweest, was groot nieuws en stelde de vele (ook literaire) kwaliteiten van het boek in de schaduw. Over zijn privéleven ? vier vrouwen, acht kinderen ? is hij in zijn boeken zwijgzaam geweest, en in dit vervolg van zijn autobiografie wil hij dat blijkbaar corrigeren. De box heeft de vorm van een sprookje in negen hoofdstukken, waarin de oude vader zijn kinderen in wisselende constellaties honderduit laat vertellen. Waar en hoe ze hebben gewoond, de relatie tussen hun ouders, puberstreken, het ontstaan van de verschillende boeken van hun vader en diens grafisch werk, vaders maatschappelijke en politieke engagement ? al die biografische gegevens passeren de revue, gebroken weliswaar door de wisselende perspectieven van de kinderen en getemperd (of gecensureerd) door de verteller die hen allemaal 'heeft uitgevonden'. De grote verbindende draad in dit bewogen leven is Mariechen (in werkelijkheid Maria Rama), die tot op hoge leeftijd Grass' huisfotografe is geweest. De kiekjes voor het familiealbum en ter documentatie van het werk krijgen hier echter een speelse uitbreiding.
Het fototoestel van Mariechen ('de box') is een soort toverdoos. Het kan fotograferen wat je eigenlijk alleen maar kan wensen, het kan gebeurtenissen uit het verre verleden van lang voor de uitvinding van de fotografie op de gevoelige plaat vastleggen én het kan in de toekomst kijken. Dit nu eens 'technische' sprookjesmotief, dat je ook als metafoor van Grass' verbeeldingsrijk realistische wijze van vertellen en schrijven kunt zien, zorgt af en toe voor levendige effecten in een voorts bijna knus burgerlijk voortkabbelend boek. De box heeft inderdaad veel weg van samen naar oude fotoalbums kijken en gefragmenteerde herinneringen ophalen ? gezellig voor wie deel van het gezin uitmaakt, maar voor de buitenwacht algauw vervelend en weinig relevant. Natuurlijk is Grass een publieke figuur en is het ontstaan van zijn werk iets wat zijn grote lezersschare kan interesseren. Maar wie ooit een biografie over hem of Fünf Jahrzehnte: ein Werkstattbericht (2001) heeft gelezen, heeft daar veel meer uit vernomen dan uit deze toch weer heel discrete herinneringen. Dat Grass egocentrisch is, verschillende vrouwen nodig had om rust te vinden, aan die rust voor het ontstaan van zijn werk veel belang hecht en nooit een speelvader is geweest ? zulke bekende informatie is niet echt wat je van een autobiografie verwacht. Waar hij met De rokken van de ui het zwijgen doorbrak, lijkt Grass er met De box ? hoe praatziek het boek ook is ? eerder naar terug te keren. De auteur wilde nu duidelijk eens geen potten breken en zijn kinderen en vrouwen (die allemaal onder fictieve namen optreden) een kleine hommage bezorgen of na verwaarlozing tegenover hen iets goedmaken. In de verteltrant blijft het typisch Grass: zintuiglijk, vol aandacht voor stoffelijke details, mimetisch in de weergave van jongerentaal (die natuurlijk bij ons heel anders is dan in Duitsland) en met knipoogjes naar maatschappelijke ontwikkelingen in vooral de jaren '60 en '70. Maar te knus en uiteindelijk te mild toedekkend om van een belangrijk boek te kunnen spreken. [Erik de Smedt] Hide text

In deze autobiografische bundel 'Verhalen uit de donkere kamer' (ondertitel) laat de 82-jarige Nobelprijswinnaar zijn acht volwassen kinderen, geboren uit vier huwelijken, aan een tafel keuvelen over hemzelf, soms ieder voor zich, vaker allemaal door elkaar. De vader legt hen de woorden in de mond die ze zouden kunnen denken en voelen over hun beroemde verwekker, maar hij biedt hen ook de kans om eigenzinnig en kritisch te spreken en nodigt uit tot begrip voor ‘een ontoereikende vader’. Uiteraard komen vaders boeken uitvoerig aanbod, zijn relaties, zijn tics en temperament, de plekken waar ze verbleven… Fotografe Mariechen blikt met haar fototoestel, een Agfa-Box, zowel terug als vooruit. Uit deze amusante chaos, een speelse mix van realiteit en fictie, komt een ander beeld naar voren dan uit het eveneens autobiografische 'De rokken van de ui' dat een vroegere fase (jeugd in Dantzig, ontluikend schrijversschap tot 1959) belicht. Een slim en gevoelig boek, vakkundig geschreven en gecomponeerd, waarin met de grenzen van de genres en de verbeelding wordt gespeeld en dat een boeiend beeld schetst van een intrigerende auteur. Gebonden; kleine druk. Hide text