Het is een edelachtbare opdracht, het schrijven van zo'n Boekenweekgeschenk, garant voor minstens evenveel prestige als een oeuvreprijs. Toch kapseizen nogal wat illustere auteurs onder de hoge verwachtingen. Memorabele leeservaringen leveren de Boekenweekgeschenken niet altijd op. Of herinnert u zich nog In de mist van het schimmenrijk van W.F. Hermans of het abominabele De kraai van Kader Abdolah? Toch mochten we de laatste jaren niet klagen met Tommy Wieringa en Tom Lanoyes voortreffelijke gelegenheidsnovelles.

Sinds de Nederlandse Boekenweek ook naar Vlaanderen is geëxporteerd, mogen Vlaamse auteurs het Boekenweekgeschenk wellicht vaker neerpennen. Dimitri Verhulst is pas de vijfde Vlaming die de novelle voor zijn rekening neemt, na Hubert Lampo (1969), Marnix Gijsen (1978), Hugo Claus (1989) en Tom Lanoye (2012). Hij ziet het Boekenweekgeschenk 'als een proefflesje in een parfumerie, een staaltje van je werk'.

Wie Verhulsts oeuvre volgt, zal in De zomer hou je ook niet tegen dan ook geen nieuwigheden ontdekken. Verhulst brak zich zichtbaar het hoofd over het vaardig berijden van zijn stokpaardjes. Soms lijkt het alsof hij De laatkomer, Mevrouw Verona daalt de heuvel af en Godverdomse dagen op een godverdomse bol in de blender heeft gedraaid, aangelengd met een paar verse tekstfoefjes.

Monoloog

Vanaf de eerste letter herken je het imprimatur van Verhulst, al heeft de artificiële plot nauwelijks wat om het lijf. Verhulst freewheelt en vertelt er maar op los. En verkneukelt zich daarin. De zwalpende zestiger Pierre neemt de 'zwijgzame, vegetatieve imbeciel' Sonny, die hij regelmatig bezoekt in een instelling, mee voor een zoveelste gelegenheidsritje. Maar deze autotocht krijgt plots de allure van een ontvoering.

De excursie gaat ditmaal richting Frankrijk: Pierre sjouwt Sonny naar de Provençaalse bergtop van de Mont Ventoux. Onder het genot van liters wijn en Gitanes-sigaretten dist hij de jongen zijn amoureuze levensverhaal op. Veel weerwerk krijgt hij niet van zijn reisgezel. De volkomen wezenloze Sonny zit in een rolstoel. Maar Pierre wil dat de mentaal gehandicapte aan de vooravond van zijn zestiende verjaardag weet hoe de vork écht in de steel zit. Verhulst serveert een monoloog waarin Pierre helemaal loos kan gaan. 'Ik kan geen fraai relationeel parcours voorleggen, dat erken ik. Ik ben een man van vele sleutelbossen. Geleefd als een zwerfkat, soms. Waar er een schotel met melk stond, fleemde ik mij naar binnen.' Wanneer Pierre een dochter krijgt bij zijn eerste vrouw, blijkt hij algauw een 'uitblinker in afwezigheden op scharniermomenten'. De geboorte 'was een keurig door de evolutie geprogrammeerde calamiteit'.

Pierre zet 'zijn spraakkraantje' wijd open maar kampt ook met 'schaamte om zijn onverbeterlijke kwebbelzucht'. Voor Verhulst is de 'kletswijfmodus' het ideale vehikel om zijn punt te maken. Nadat Pierre zijn eerste vrouw heeft verlaten, ontmoet hij op een Amsterdams congres de moeder van Sonny, een twaalf jaar jongere schoonheid. De liefde is groots en onbedwingbaar, waren ze niet voor elkaar geschapen? Of zoals de titel zegt: 'de zomer hou je ook niet tegen'. Het was 'una storia d'amore molto forte': 'Het simpele beddenbakje waarin ik mij met jouw moeder kwantumverstrengelde was het beste waarin ik ooit gelegen heb.'

Maar de idylle - die aanvankelijk drijft op vrijen en eten ('Aan haar vingers viel er altijd wel iets af te likken') - krijgt een tragische wending als haar kinderwens op de proppen komt. Ook dat thema bespeelt Verhulst op een zowel koldereske als wrang cynische én ook wel gevoelige manier, geheel volgens zijn schrijfbijbel. 'Het was mijn arme lot altijd weer op vrouwen te vallen wier buiken smeekten om een dracht. Hun eierstokken lonkten naar mijn materiaal.' Zelfs Darwin wordt erbij gehaald. Scabreuze details ontbreken niet. Ooit al gehoord van een 'teveel aan kalk op de ballen'?

Vlaamse exotiek

Verhulst haalt zijn complete trukendoos boven voor deze novelle, vol autobiografische sleutels én steekjes onder water. Meanderende en rollebollende beeldspraak viert triomfen. Scheepsladingen vol vergeten woorden worden smakelijk opgedist, kwestie van de Nederlandse lezer genoeg Vlaamse exotiek te offreren.

De monoloogvorm - eerder ook al beproefd in zijn novelle over Frank Vandenbroucke - laat nogal wat zijpaadjes toe. Hij wentelt zich in exposés over boekbezit, het 'basale genot' van oesters én Provençaalse wijn. Even denk je zelfs in een oenologische proeverij te belanden. Het occasionele cliché wordt niet geschuwd: 'Wanneer een eerste fles leeg is, dan smaakt dat makkelijk naar een tweede.'

Toch is deze novelle bedaarder van toon dan Kaddisj voor een kut, met een zweem van een louterend slot. Niemand zal zich een buil vallen aan dit éénmiljoenvoudig verspreide parfumflesje van Verhulst, al reiken de odeurs niet al te ver.

Zondag 8 maart om 17 uur interviewt Phara de Aguirre Dimitri Verhulst.

Dimitri Verhulst, De zomer hou je ook niet tegen. Het boek wordt gratis uitgedeeld tijdens de Boekenweek van 7 tot 15 maart.

DIRK LEYMAN ■

'Tristesse en hoe haar op te wekken in een handomdraai: men herinnere zich geluk.'

Pierre Vantoren, hoofdpersoon van De zomer hou je ook niet tegen, doet precies dát. Op een heuvel in de buurt van Avignon, de locatie van een gelukkige herinnering, vertelt deze zestiger over een voorbije liefde. Hij praat niet tegen zichzelf maar tegen Sonny, 'een zwijgzame, vegetatieve imbeciel'. Hij praat niet, over zijn lippen komt slechts, af en toe, 'wat opgeklopt schuim (...) als bij een vakkundig gezette caffè macchiato'.

Pierre haalt Sonny wel vaker uit de instelling voor een uitstapje naar het park, maar dit keer heeft hij hem 'gekidnapt' voor een langere rit. Vandaag wordt Sonny namelijk zestien jaar en Pierre wil de jongen vertellen over zijn moeder. Is Pierre dan Sonny's vader? Het lijkt erop. In de auto heeft Pierre het over een nummer van Alain Bashung, ' Que reste-t-il de nos amours'. Het antwoord zou weleens 'Sonny' kunnen zijn.

Volgt: een verhaal over een toevallige ontmoeting, een allesverterende verliefdheid, de mooie dingen in het leven. Muziek, taal, lekker eten en drinken, de liefde. 'Vrij en eten, de twee sleutels tot de hemel.' En dit in de bekende Verhulst-stijl.

De caverne van het zijn

Wat zullen de Nederlanders vinden van al dat Vlaams in hun Boekenweekgeschenk? 'Temets', 'gortig duur', 'charcuterie', 'schabbernak', ik zie het hen al opzoeken in de Van Dale. Maar je krijgt er zo veel voor terug. Bij Verhulst lees je altijd verwoordingen die je nog nooit in een andere roman aantrof. Middelmatige mensen zijn 'grijsververs', de ziel is 'de caverne van het zijn' en waar een ander het zou hebben over 'een door verdriet getekend gezicht' schrijft Verhulst: 'Het verdriet had de lak van haar blik geschart.'

Pierre is een gecultiveerd man, zodat Verhulst hem zo nu en dan een opmerking over taal in de mond kan leggen. Als Pierre de invalide Sonny de heuvel op draagt, ziet de scène eruit als een piëta, want 'als het op leed en miserie aankomt gaan de vergelijkingen toch altijd weer te rade bij de religie'. En elders zoekt hij een woord voor wat hij had met Sonny's moeder, een beter woord dan 'liefde'. Het bestaat niet, het blijft bij 'dat ene woord, uitgesproken reeds door miljoenen die nadien nog zouden illustreren dat beloften geen breekijzer behoefden om in duizend barrels uit elkaar te bersten. En ook bij hen was het aanvankelijk liefde geweest. Zij was overal, de liefde. Zij was nergens.'

Verhulst heeft van Pierres verhaal geen monoloog gemaakt, maar een tweespraak: waar Pierre aarzelt, gehinderd door verdriet of schroom, vult de alwetende verteller de lacunes in. Het is een van de voorbeelden van Verhulsts grote tederheid. Typerend voor zijn werk is de aanwezigheid van het lelijke en het vuile, getoond in vaak nadrukkelijk platte taal - maar tegelijk toont de auteur grote behoedzaamheid waar het de gevoelens van zijn personages betreft. Het gaat 'm om de balans tussen vuil en verheven. In de nacht waarin Pierre Sonny's moeder leert kennen, worden ze op sleeptouw genomen door een componist die wil dansen op lelijke muziek. De groep gaat van dancing naar café, op zoek naar de allerlelijkste muziek. Wat ze vinden is 'een balalaika van beats en bombarie', een 'braaksel van klank en herrie', en ze amuseren zich te pletter. Het lelijke en het vuile hebben ook hun plaats.

Belastingaangifte

Als er kritiek gegeven moét worden op deze mooie novelle, dan deze: dat Sonny geen personage is maar een uitvlucht, een reden voor Pierre om zijn verhaal te vertellen. Een auteur heeft plichten tegenover de personages die hij op papier zet en Sonny wordt, helaas, verwaarloosd.

Belangrijker vind ik het volgende. Verhulsts taal heeft intussen het niveau bereikt waarop hij desgewenst de handleiding bij de belastingaangifte zou kunnen navertellen en nóg zou het resultaat literaire waarde hebben. Dit mag geen reden zijn om op de lauweren te rusten. Verhulst kán vanaf nu om het jaar een glanzend miniatuurtje à la De zomer of Kaddisj voor een kut uitbrengen - maar dat zou stagnatie zijn. Ik hoop dat hij zichzelf blijft uitdagen, vreemdere ideeën uittest, zoals in Godverdomse dagen op een godverdomse bol of De intrede van Christus in Brussel. In De zomer zegt Pierre, over de nacht waarin hij zijn grote liefde ontmoette: 'Wanneer liefdeskoppels over hun prilste genese praten (...) zijn er altijd twee versies. De versie van het teefje, en de versie van de reu. En altijd zit er een subtiel verschil tussen die twee...' Om stagnatie te voorkomen, kan Verhulst volgende keer zijn mannelijke protagonisten misschien eens laten vallen en focussen op de versie van het 'teefje'.

DIMITRI VERHULST

De zomer hou je ook niet tegen.

CPNB en Atlas Contact, 94 blz. Gratis in de boekhandel bij aankoop van 12,50 Eur.

Phara de Aguirre interviewt Dimitri Verhulst op Mind the Book, op zondag 8 maart om 17 uur in de Rode Zaal in de Singel in Antwerpen.

De auteur: een man kijkt terug op een vergane liefdesaffaire.

Het boek: het Boekenweekgeschenk, het snoepje voor wie vanaf morgen spendeert in de Vlaamse en Nederlandse boekhandel.

ONS OORDEEL: Verhulst is de laatste tijd altijd goed, maar stagneert hij niet?

Mark Cloostermans ■