Het Boekenweekgeschenk van dit jaar is typisch Verhulst: een prachtig miniatuurtje vol teder- en lelijkheid.
'Tristesse en hoe haar op te wekken in een handomdraai: men herinnere zich geluk.'
Pierre Vantoren, hoofdpersoon van De zomer hou je ook niet tegen, doet precies dát. Op een heuvel in de buurt van Avignon, de locatie van een gelukkige herinnering, vertelt deze zestiger over een voorbije liefde. Hij praat niet tegen zichzelf maar tegen Sonny, 'een zwijgzame, vegetatieve imbeciel'. Hij praat niet, over zijn lippen komt slechts, af en toe, 'wat opgeklopt schuim (...) als bij een vakkundig gezette caffè macchiato'.
Pierre haalt Sonny wel vaker uit de instelling voor een uitstapje naar het park, maar dit keer heeft hij hem 'gekidnapt' voor een langere rit. Vandaag wordt Sonny namelijk zestien jaar en Pierre wil de jongen vertellen over zijn moeder. Is Pierre dan Sonny's vader? Het lijkt erop. In de auto heeft Pierre het over een nummer van Alain Bashung, ' Que reste-t-il de nos amours'. Het antwoord zou weleens 'Sonny' kunnen zijn.
Volgt: een verhaal over een toevallig…Read more
'Tristesse en hoe haar op te wekken in een handomdraai: men herinnere zich geluk.'
Pierre Vantoren, hoofdpersoon van De zomer hou je ook niet tegen, doet precies dát. Op een heuvel in de buurt van Avignon, de locatie van een gelukkige herinnering, vertelt deze zestiger over een voorbije liefde. Hij praat niet tegen zichzelf maar tegen Sonny, 'een zwijgzame, vegetatieve imbeciel'. Hij praat niet, over zijn lippen komt slechts, af en toe, 'wat opgeklopt schuim (...) als bij een vakkundig gezette caffè macchiato'.
Pierre haalt Sonny wel vaker uit de instelling voor een uitstapje naar het park, maar dit keer heeft hij hem 'gekidnapt' voor een langere rit. Vandaag wordt Sonny namelijk zestien jaar en Pierre wil de jongen vertellen over zijn moeder. Is Pierre dan Sonny's vader? Het lijkt erop. In de auto heeft Pierre het over een nummer van Alain Bashung, ' Que reste-t-il de nos amours'. Het antwoord zou weleens 'Sonny' kunnen zijn.
Volgt: een verhaal over een toevallige ontmoeting, een allesverterende verliefdheid, de mooie dingen in het leven. Muziek, taal, lekker eten en drinken, de liefde. 'Vrij en eten, de twee sleutels tot de hemel.' En dit in de bekende Verhulst-stijl.
De caverne van het zijn
Wat zullen de Nederlanders vinden van al dat Vlaams in hun Boekenweekgeschenk? 'Temets', 'gortig duur', 'charcuterie', 'schabbernak', ik zie het hen al opzoeken in de Van Dale. Maar je krijgt er zo veel voor terug. Bij Verhulst lees je altijd verwoordingen die je nog nooit in een andere roman aantrof. Middelmatige mensen zijn 'grijsververs', de ziel is 'de caverne van het zijn' en waar een ander het zou hebben over 'een door verdriet getekend gezicht' schrijft Verhulst: 'Het verdriet had de lak van haar blik geschart.'
Pierre is een gecultiveerd man, zodat Verhulst hem zo nu en dan een opmerking over taal in de mond kan leggen. Als Pierre de invalide Sonny de heuvel op draagt, ziet de scène eruit als een piëta, want 'als het op leed en miserie aankomt gaan de vergelijkingen toch altijd weer te rade bij de religie'. En elders zoekt hij een woord voor wat hij had met Sonny's moeder, een beter woord dan 'liefde'. Het bestaat niet, het blijft bij 'dat ene woord, uitgesproken reeds door miljoenen die nadien nog zouden illustreren dat beloften geen breekijzer behoefden om in duizend barrels uit elkaar te bersten. En ook bij hen was het aanvankelijk liefde geweest. Zij was overal, de liefde. Zij was nergens.'
Verhulst heeft van Pierres verhaal geen monoloog gemaakt, maar een tweespraak: waar Pierre aarzelt, gehinderd door verdriet of schroom, vult de alwetende verteller de lacunes in. Het is een van de voorbeelden van Verhulsts grote tederheid. Typerend voor zijn werk is de aanwezigheid van het lelijke en het vuile, getoond in vaak nadrukkelijk platte taal - maar tegelijk toont de auteur grote behoedzaamheid waar het de gevoelens van zijn personages betreft. Het gaat 'm om de balans tussen vuil en verheven. In de nacht waarin Pierre Sonny's moeder leert kennen, worden ze op sleeptouw genomen door een componist die wil dansen op lelijke muziek. De groep gaat van dancing naar café, op zoek naar de allerlelijkste muziek. Wat ze vinden is 'een balalaika van beats en bombarie', een 'braaksel van klank en herrie', en ze amuseren zich te pletter. Het lelijke en het vuile hebben ook hun plaats.
Belastingaangifte
Als er kritiek gegeven moét worden op deze mooie novelle, dan deze: dat Sonny geen personage is maar een uitvlucht, een reden voor Pierre om zijn verhaal te vertellen. Een auteur heeft plichten tegenover de personages die hij op papier zet en Sonny wordt, helaas, verwaarloosd.
Belangrijker vind ik het volgende. Verhulsts taal heeft intussen het niveau bereikt waarop hij desgewenst de handleiding bij de belastingaangifte zou kunnen navertellen en nóg zou het resultaat literaire waarde hebben. Dit mag geen reden zijn om op de lauweren te rusten. Verhulst kán vanaf nu om het jaar een glanzend miniatuurtje à la De zomer of Kaddisj voor een kut uitbrengen - maar dat zou stagnatie zijn. Ik hoop dat hij zichzelf blijft uitdagen, vreemdere ideeën uittest, zoals in Godverdomse dagen op een godverdomse bol of De intrede van Christus in Brussel. In De zomer zegt Pierre, over de nacht waarin hij zijn grote liefde ontmoette: 'Wanneer liefdeskoppels over hun prilste genese praten (...) zijn er altijd twee versies. De versie van het teefje, en de versie van de reu. En altijd zit er een subtiel verschil tussen die twee...' Om stagnatie te voorkomen, kan Verhulst volgende keer zijn mannelijke protagonisten misschien eens laten vallen en focussen op de versie van het 'teefje'.
DIMITRI VERHULST
De zomer hou je ook niet tegen.
CPNB en Atlas Contact, 94 blz. Gratis in de boekhandel bij aankoop van 12,50 Eur.
Phara de Aguirre interviewt Dimitri Verhulst op Mind the Book, op zondag 8 maart om 17 uur in de Rode Zaal in de Singel in Antwerpen.
De auteur: een man kijkt terug op een vergane liefdesaffaire.
Het boek: het Boekenweekgeschenk, het snoepje voor wie vanaf morgen spendeert in de Vlaamse en Nederlandse boekhandel.
ONS OORDEEL: Verhulst is de laatste tijd altijd goed, maar stagneert hij niet?
Mark Cloostermans ■
Hide text