Zelfs in haar eerste kinderboek koos Anne Provoost niet voor een simpel verhaaltje. Ze snijdt een aantal fundamentele thema's aan. Ze schrijft over geboren worden, over de geworpenheid in het bestaan - letterlijk en figuurlijk - over het leven en de dood. Bovendien maakt ze er tegelijk een ode aan moeders van. Voor het verhaal begint, noteert ze: "Opgedragen aan de vrouwen van ons leven".

Op de eerste pagina van Springdag zien we een meisje uit de hemel vallen. Ze heeft een koffer vast. Ze springt, valt en ploft neer in een verlaten landschap. Ze maakt haar koffer open en vindt daarin een vrouw die op haar lijkt. Wie die vrouw is, wil ze weten. "Ik ben de vrouw van je leven", antwoordt die. "De rest weet ik niet, het is voor mij ook de eerste keer."

De vrouw geeft het meisje een naam: Zsofi. En ze wil het kind wegen. Om op te schrijven op haar papieren, want "pas als je papieren hebt, besta je echt".

De vrouw heeft op haar beurt een koffer bij zich. Daarin zit de man die haar dierbaar is. Ook hij heeft een koffer bij zich... Telkens gaat er een nieuwe koffer open. Het lege landschap vult zich steeds meer. Met mensen en dingen. Uit de koffers komt alles wat ze nodig hebben. Niet meer, niet minder.

In zijn koffer bracht de man zijn moeder mee. "Ik blijf maar heel even", zegt ze. "Ik ben oud en ziek, zoals je ziet. Ik wilde alleen maar gedag zeggen." Haar Springdag nadert. Ze gaat ergens heen waar niemand haar kan volgen. En ze neemt haar koffer niet mee. "Ze heeft niets meer nodig", zegt de man. "Ze heeft alles gehad."

Het boek gaat over hoe kinderen zichzelf als het beginpunt en het centrum van alles zien. Het meisje wil meer dan er in de koffers zit: "Ik gluur naar haar koffer. Hij lijkt zo petieterig, veel te klein voor al de dingen die ik nodig heb." Tegelijk is Springdag een filosofisch en allegorisch boek over de relatie tussen moeder en kind, over hoe een jonge moeder soms weinig tijd heeft voor de man in haar leven, over de hechte band tussen grootmoeder en kleinkind, over aankomen en weggaan. Over afscheid nemen en verlies.

"Ik wilde zo weinig mogelijk woorden in het boek. Een ingewikkeld verhaal zo simpel mogelijk vertellen, dat was mijn doel", zei Provoost in een interview. Daar is ze absoluut in geslaagd. In heel weinig woorden roept ze zeer veel op. De rijke tekst stemt tot nadenken. Helaas wordt deze fabel over het leven en de dood iets té cryptisch verteld om echt te raken.

Herschrijven

Al in 2004 had Provoost een eerste versie van haar manuscript af. Nadat An Candaele de illustraties gemaakt had, herschreef ze het boek nogmaals. Tekst en beeld zijn dus helemaal op elkaar afgestemd. Op de beste pagina's versterken de illustraties van Candaele het verhaal. De eerste pagina met de val van Zsofi is erg dynamisch dankzij de prent waarop we haar door de lucht zien klieven. Of de tekening van de vrouw die, met de haren in de wind, haar naakte kind in haar handen draagt. Een mooie symbiose tussen tekst en beeld, zoals tussen een moeder en haar pasgeboren kind.

Hide text

Springdag gaat over het overschrijden van de levensgrens bij geboorte en dood, weergegeven door de metafoor van het springen. Dat is het grote raakvlak tussen het werk van Candaele en Provoost: het uitwerken van metaforen om hun beeld en tekst op fantasievolle wijze vorm te geven. Het boek begint met een literair sterke passage over een meisje dat springt, en zo geboren wordt. Het beeldend taalgebruik past mooi bij de prent van een buitelend kind met een koffertje: ‘Warm en koud, hoog, hoog, wat val ik van hoog. Ik spring en val.’ Alleen de klanknabootsingen lijken een toegeving van de auteur aan de stijl van het prentenboek. Ze geven de tekst een wat geforceerd en zelfs kinderachtig trekje en botsen bovendien met de meer ingetogen expressie van het meisje op de prent. Hetzelfde geldt voor de uitroepen en vragen van het meisje, die minder sterk overkomen als de beeldende beschrijvingen van Provoosts proza. Fantasievol is dit prentenboek van de eerste tot de laatste bladzijde. Wanneer het meisje geland is, komt er een vrouw uit haar koffertje. Haar moeder? Even later vinden ze tussen de rommel uit de koffer nog een man, een paard en een grootmoeder, Kej. Tussen haar en het meisje — Zsofi — ontstaat een hechte vriendschap, tot er ook voor Kej een springdag aanbreekt en hun levens moeten scheiden.
Provoosts tekst laat veel ruimte voor eigen invulling. De gevoelens blijken meer uit de dialogen dan uit de beschrijvingen. Daarbij botst de zakelijkheid van de moederfiguur met de dromerige sfeer van de beelden. De tekst heeft mooie echo’s, bijvoorbeeld tussen de twee springdagen. Andere stijleffecten zijn gezochter: de roep van de gruto bijvoorbeeld, die bij de geboorte van Zsofi klinkt, en na het vertrek van Kej. Het is een opdringerigere echo bij een beeld dat best op zichzelf had kunnen staan. An Candaele speelt immers in het hele boek met kleuren en seizoenen. Het laatste beeld is er een van hoop: voor het eerst duiken er frisse kleuren op in het boek. De lente is aangebroken, de cyclus van het leven gaat verder na de barre winter. Ook in de rest van het boek zijn de illustraties verbluffend en suggestief. Candaele werkt met sfeervolle beelden die de kwetsbaarheid van het kind tonen. De relatie tussen de twee ouderfiguren en Zsofi is vrij afstandelijk en koud, wat zich weerspiegelt in de kwetsbare naaktheid van het kind, terwijl de volwassenen wel warm aangekleed zijn. Enkel Kej lijkt zich voldoende om haar te bekommeren om haar aan te kleden.
De samenwerking tussen Provoost en Candaele heeft een ontroerend en fantasievol prentenboek opgeleverd, waarin beide makers hun grenzen verleggen. De tekst is daarbij uitbundiger dan de prenten, die net door hun eenvoud en intimiteit het grootste effect sorteren.
 
(Dit is een abstract van een artikel van Vanessa Joosen. De volledige tekst is verschenen in De Leeswelp 2012, nr.3.)
[Vanessa Joosen] Hide text

Vandaag is het Springdag. Een meisje, Zsófi, valt bloot uit de hemel met haar koffertje in haar hand – whoepsss! zzzoeeff! – en landt in een leeg landschap. Uit haar koffer klimt een vrouw die haar melk geeft en op haar lijkt. De vrouw heeft ook een koffer bij zich, waar een man in zit die haar dierbaar is en ook een koffer draagt. In zijn koffer zit oma Kej. Kej is oud en ziek en vertelt Zsófi dat haar Springdag nadert. Een sprookjesachtig mooi en filosofisch prentenboek over het grote mysterie van leven en dood. Eerste prentenboek van de veelvuldig bekroonde Vlaamse auteur. De tekst doet aan als een gedicht, met zorgvuldig gekozen woorden, raak en vol suggestie. De prenten sluiten hier bijzonder goed op aan. Inkt in snelle streken gecombineerd met kleurige druktechnieken geven beelden vol emotie, met ruimte voor eigen invulling. Adembenemend mooi, maar niet eenvoudig prentenboek. Geschikt om thuis of in de klas te bekijken en te praten over leven, dood en generaties. Zilveren Griffel 2013. Vanaf ca. 6 jaar. Hide text

Vandaag is het Springdag. Ik draai om en om ... Wat een duik! Wat een smak! ... Ik geloof dat ik leef! Dat zijn enkele flarden van hoe een meisje haar geboorte beleeft. Ze heeft alleen een koffer bij zich. Uit die koffer klimt een vrouw, ze pakt het kind op en het meisje hoort de hartslag van de vrouw en ze heeft warme handen en ze ruikt naar room. Ik ben de vrouw van je leven, zegt ze. De rest weet ik niet, het is voor mij ook de eerste keer. De vrouw heeft ook een koffer bij zich waar ze een weegschaal uithaalt want ze wil weten hoe zwaar het kind is om het op te schrijven. Want pas als je papieren hebt, besta je echt. En dan weten ze ook wanneer ze jarig is. De vrouw haalt nog meer uit haar koffer: zeildoeken, lakens, gordijnen. Ze bouwt er een tent, een soort yoert, mee. Ze geeft het meisje de naam Zsófi. Tenslotte komt er uit de koffer van de vrouw ook een man: een hele mooie, op wollen sokken. Hij blijkt de man van haar leven te zijn en Zsófi lijkt op hem. De man heeft op zijn beurt ook een koffer bij zich, een hele zware. Er zit een wild paard in, zegt hij. Dat is net van Zsófi zo graag wil. Als de man en de vrouw slapen, gaat ze naar het paard. De koffer van de man staat ernaast en er hangt iets uit wat op een witte staart lijkt. Uit die koffer komt Kej; het blijkt Zsófi's grootmoeder te zijn. Ook zij heeft een koffer bij zich, die zit propvol. 'Ik blijf maar even,' zegt Kej. Kej en Zsófi zijn onafscheidelijk, ze trekken er samen op uit in de steppe. Tot Kej op een dag haar haren kamt, haar lakens lucht en haar spullen ordent want haar Springdag nadert. Zsófi wil mee, ze klimt stiekem in de lege koffer. 's Morgens is Kej weg zonder koffer want ze heeft niets meer nodig, ze heeft alles gehad. Dit is een heel subtiel boek over de kringloop van het leven. Nooit eerder las ik het moment van de geboorte zo treffend beschreven. Een mens buitelt, dikwijls niet al te zachtzinnig, het leven in. Ieder mens heeft een koffer bij zich met dingen die vaststaan en tijdens het leven vult die koffer zich met nieuwe ervaringen. Pas aan het eind als het weer Springdag wordt, mag die koffer leeg blijven, dan heb je alles gehad op voorwaarde natuurlijk dat je voldoende tijd gekregen hebt om te leven. De setting, ergens in de steppe, geeft het boek een exotisch tintje. De illustraties zijn sober en sluiten perfect aan bij het verhaal. Voor zeldzame pareltjes als dit blijft de vraag naar het doelpubliek moeilijk te beantwoorden. Laat ik het houden op een cadeauboek bij een geboorte.

Hide text