De eerste scène van Tom Lanoyes bewerking vat meteen de essentie: een intiem gesprek tussen de stervende koning Edward I en zijn beminde kleinzoon wordt abrupt verstoord door diens vader Edward II. De nieuwe vorst is de indringer in de koninklijke bloedlijn, onbekwaam om zijn aandacht over zijn land en zijn minnaar te verdelen.

Bij Christopher Marlowe (1564-1593), pionier van het elizabethaanse theater, bezweken de personages wel vaker onder hun fatale lotsbestemming. Zijn postuum verschenen Edward II ging de geschiedenis in als het allereerste koningsdrama. Dat Lanoye met dat genre overweg kan, bewees hij eerder met Ten oorlog, waarin hij Shakespeares acht koningsdrama's tot een twaalf uur durende marathon bewerkte. Zijn aanpak is niet veranderd: 'Schrap alle veldslagen! Schrap alle bodes en ambassadeurs, alsook de meeste nevenintriges!' Achtendertig personages werden er acht, de focus kwam resoluut te liggen op de driehoek rond Edward II: staat, gezin en geliefde.

Pronkminnaar

Een clevere ingreep, dat zeker. Hij staat Lanoye alvast toe om de spanning tussen Edwards naasten maximaal aan te zetten. De kiem van die spanning is Gaveston, zijn Franse pronkminnaar die het hele rijk tegen de haren strijkt wanneer hij naast Edward op de troon belandt. Opvallend in Marlowes relatieschets is dat niet zozeer de homoseksuele aard ervan als wel Gavestons lage afkomst diens rivalen tegen de borst stoot.

Erg interessant is ook zijn interpretatie van koningin Isabella, Edwards lijdende echtgenote: deze keer vlucht ze niet uit het huwelijk maar blijft ze trouw aan de zijlijn van Edwards vernederende strapatsen. Weinig beterschap dus na de feministische kritiek op Lanoyes andere prestigieuze koningsdrama, Risjaar Drei, maar uit Isabella's personage spreekt wel een grootse tragiek en mentale kracht.

Haar rol is dan ook illustratief voor Lanoyes bewerking: die puurt het origineel tot zijn essentie uit maar actualiseert het niet. Edwards vrijwillige troonsafstand moet ten tijde van machtige en door God gezegende dynastieën een erg provocatieve ingreep gebleken zijn. Zijn buitenechtelijke affaire is volgens Lanoye dan ook 'een aanklacht tegen de doem van de afstamming' in een tijd waarin die alles betekende. In deze bewerking is die aanklacht verscherpt maar ook verouderd, waardoor de tekst soms urgentie mist.

De felomstreden kroon van Edward II is een deskundig omgebouwde Marlowe, een strak en efficiënt koningsdrama vol klassieke grandeur.

Prometheus,116 blz., 19,99 €.

Verberg tekst

De eerste voorstellingen van dit stuk (in België en Nederland in oktober 2017), gespeeld door leden van Theater Zuidpool, hebben in beide landen zeer lovende kritieken gekregen. De kwaliteit en snedigheid van de teksten, de sobere vormgeving, het ingehouden spel en de daardoor zo goed zichtbare onderhuidse spanningen worden allemaal zeer positief beoordeeld. De mooi uitgegeven bewerking van het allereerste koningsdrama uit de geschiedenis is ook een feest om te lezen. Hoe weinig voorstelbaar dit eigenlijk is, blijkt uit het nawoord van de auteur. Hij schetst daarin een kleurig beeld van de oorspronkelijke toneelschrijver, een tijdgenoot van Shakespeare, en ook het leven in Engeland en Londen ten tijde van de eerste opvoeringen. De werkelijke geschiedenis, de heersende moraal van die tijd en een stuk met 38 personages lijken niet bepaald goede uitgangspunten voor een zinderend toneelstuk. Maar dat heeft Tom Lanoye er wel van gemaakt. Zonder afbreuk te willen doen aan het talent en de visie van Christopher Marlowe, heeft Lanoye 8 acht personages (met dubbelrollen) extra betekenis en kracht gegeven. Lanoye, die zowel romans als toneelstukken schrijft, kreeg in 2014 de Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre. Verberg tekst