Peter Carey groeide op in het Australische dorp Bacchus Marsh bij Melbourne. Hij woont al jaren in New York maar keert in zijn verhalen geregeld terug naar zijn thuisland. Zo ging Het ware verhaal van de Kelly-bende over Australiës bekendste gangster. Net als in die roman, Careys beroemdste werk, draait het in Ver van huis om een facet van de Australische geschiedenis. Carey heeft nooit eerder geschreven over het lot van de Aboriginals. Onlangs verklaarde hij in een interview dat hij er niet langer omheen kon.

Niets op de eerste bladzijden wijst erop dat Carey iets wil vertellen over de verborgen geschiedenis van zijn geboorteland. Ver van huis begint in Bacchus Marsh, waar Irene en Titch Bobs autodealers willen worden voor General Motors Holden, net zoals Careys ouders dat ooit waren. Het verhaal speelt in 1954 en de details over de autohandel, die voor een deel wel autobiografisch moeten zijn, doen levendig aan. Irene wil haar echtgenoot beschermen voor de bemoeizucht van haar schoonvader, een naar en competitief mannetje dat vlakbij zijn eigen autohandel begint.

Road novel

Irene en Titch nemen deel aan de Redex Trial, een autorace rond het continent door onherbergzame stukken Australië. Hun buurman, Willie Bachhuber, wordt hun navigator. Hij is een expert in kaartlezen en dat is geen overbodige luxe. Het land is wild en sommige delen zijn nauwelijks of slordig in kaart gebracht.

In zijn vroege carrière schreef Peter Carey de road novels Oscar en Lucinda en Het ware verhaal van de Kelly-bende, avontuurlijke, picareske vertellingen met de nodige zijwegen. Ver van huis is ook zo'n boek. Het trio scheurt door het land tegen een fikse snelheid, maar het verhaal heeft een bescheiden vaart door de manier waarop de vertellers het brengen. Zwier heeft roman in elk geval, met name door de klankkleur van die vertelstemmen. Carey wisselt twee ik-personen met elkaar af: Irene en Bachhuber. Vooral de tweede is breedsprakig. Hij is een ontslagen 26-jarige leraar die ooit de ster was in een radioquiz. Bachhuber is een melancholische, naar liefde hunkerende figuur die overloopt van de weetjes. Zijn relaas heeft een hoge dichtheid.

Zowel in Bachhubers verhaal als in dat van Irene zit veel humor, maar niet alle verwikkelingen zijn even interessant.

Droomtijd

Over een liefje van Bachhuber klinkt het quizgenie zo: 'Ze had een ekstergeschiedenis, losse glitters zonder houvast.' Hiermee stuurt Carey de lezer richting de echte thematiek van het boek. Meer dan ooit heeft hij een roman geschreven over de Australische identiteit, over de transformaties die zijn land heeft ondergaan, transformaties die vaak gepaard gingen met bloedvergieten.

Carey heeft deze thematiek mooi vormgegeven als een autorace: zijn personages maken een reis door het landschap en door het verleden. Irene en Bachhuber sluiten hun ogen niet voor wat ze tegenkomen, Titch denkt aan de roem. Het race-avontuur zorgt ervoor dat zijn huwelijk in nood komt.

Carey zet ze moeiteloos neer in het landschap: de verveloze huizen op palen, de eenzame benzinepomp, de dolende ossen en schapen. Hij laat de oceaan 'spookachtig klagen' - zijn taal fonkelt.

In het laatste deel wordt het boek serieuzer. Bachhuber komt terecht bij Aboriginals, die als arbeiders worden ingehuurd door blanke veedrijvers. Dan gaat het over de droomtijdverhalen van de inheemse bevolking, over de manier waarop zij omgaan met land en ruimte. Jammer dat dit stuk niet helemaal het gewenste effect heeft. Je blijft als lezer op afstand, wat wellicht te maken heeft met die slimme, grappige vertelstemmen. Toch is Ver van huis een belangrijke roman, alleen al vanwege de brede opzet. Behalve over de geschiedenis van de inheemse bevolking gaat dit boek ook over de rol van de vrouw in het niet bijster feministische Australië van de jaren 1950.

Vertaald door Hien Montijn, De Bezige Bij, 336 blz., 23,99 € (e-boek 12,99 €). Oorspronkelijke titel: 'A long way from home'.

Verberg tekst

Het klinkt als een scenario voor een komedie: zet drie stumperds in een gezinswagen en laat ze meedoen aan een autorace van meer dan 10.000 kilometer, een gemotoriseerde ronde van Australië. Het is een wanhoopsplan: het leven zit de drie even tegen. Titch Bobs wil dolgraag autoverkoper worden, liefst met een Ford-concessie, maar zijn tirannieke vader doet alles om zijn handeltje te dwarsbomen. Irene, de vrouw van Titch en copilote met dienst, wil haar huwelijk redden, ook al betekent dat dat ze haar kinderen bij haar labiele zus moet achterlaten. En Willie Bachhuber is uitgekeken op zijn loopbaan als leerkracht – dat hij geschorst is omdat hij een balorige leerling aan zijn voeten uit het raam van de tweede verdieping liet bengelen, is natuurlijk óók een stimulans om je als navigator op te werpen.

Samen verbouwen ze een Holden (een Australisch merk, kwaliteit Lada maar dan met een V8) en nemen ze deel aan de Redex Trial, een uithoudingsrace waarbij het de bedoeling is dat je je wagen zo ongehavend mogelijk over de finish laat bollen. Geen sinecure in het Australië van de jaren vijftig, toen tarmac eerder uitzondering dan regel was.

Een humoristisch startschot, maar in het huis clos van de auto lopen de spanningen al gauw op en hoe snel ze ook rijden, het verleden haalt hen in. Willie ontdekt dat zijn Duitse ouders niet helemaal oprecht waren over zijn jeugd, Titch moet wedijveren met zijn vader, die zich, puur om hem te tergen, óók heeft ingeschreven voor de race, en Irene heeft moeite met het concept huwelijkstrouw. Wanneer het drietal in contact komt met de Aboriginalbevolking ontaardt de reis in een helletocht.

Klassiek thema, de roadtrip, maar Peter Carey voorziet zijn roman van voldoende reserveonderdelen om ervoor te zorgen dat de motor soepel blijft draaien. De stoffige odyssee is vooral een vehikel om iets te vertellen over het grimmige verleden van Australië, want echt aardig waren de blanke nieuwkomers niet tegenover de oorspronkelijke inwoners. Slavernij, babyroof, standrechtelijke executies: weinig bleef de Aboriginals bespaard en Carey schuwt de gruwel – terecht – niet.

Soms gooit de maatschappijkritische toon wat suiker in de tank, naar het einde toe hangt de roman net als de Holden nog met spuug en touw aan elkaar en de toevalligheden stapelen zich in een wel erg hoog tempo op. Wat ook leuk ware geweest: dat de vertaler Aboriginaltermen als ‘jilla’ en ‘poenka wallah’ met een voetnoot had verduidelijkt. Wie leest, doet dat niet om op Google te zitten. Geen vlekkeloze rit, maar Carey wordt natuurlijk niet zomaar genoemd als Nobelprijskandidaat. Mindere goden waren al veel sneller in de berm beland.

***

De Bezige Bij (oorspronkelijke titel: A Long Way from Home), 366 blz., € 23,99.

Verberg tekst

De veel gelezen en Booker Prize winnende auteur (1943) neemt de lezer mee naar het Australië van zijn jeugd in Bacchus Marsh in de jaren vijftig. Irene Bobs is een hartelijke, vrijgevochten vrouw die haar tijd ver vooruit is. Deze moeder van twee kinderen is dol op autoracen en is getrouwd met Titch Bobs, de beste autodealer van Zuidoost-Australië. Ze schrijven zich in voor Redex Trial 1954, een bijzonder zware rally dwars door Australië, over onbegaanbare wegen en door woestijnen waar niet iedereen heelhuids vandaan komt. Hun buurman, de zonderlinge, blonde Willie Bachhuber die een passie heeft voor landkaarten, gaat mee als navigator. Ze komen steeds op een andere plaats en vaak in situaties die eerst vreemd en mythisch lijken, maar die een (persoonlijke) geschiedenis weergeven waarvan de rallyrijders zelf het bestaan ook niet wisten (Aboriginals). Vanuit het perspectief van Irene en Willie (in afzonderlijke hoofdstukken) volgen we de gebeurtenissen. De personages zijn levensecht en maken het door de vlotte en beeldende verteltrant een bijzonder boek voor een groot publiek. Verberg tekst