Op de drukbevolkte Bibelebontse berg van om aandacht schreeuwende debutanten wist de Antwerpse theatermaker Michael Bijnens zich in 2015 moeiteloos te handhaven. Lag het aan de pitch van Cinderella? Nogal onalledaags, zo'n eerste roman over een zoon die met zijn moeder een hoerenhuis opricht en haar eigenste pooier wordt.

De autobiografische inslag werd dik in de verf gezet. Maar Bijnens (°1990) bleek bovenal een rauwe en kleurrijke pen te bezitten, met gevoel voor goed getimede tragikomedie én rondkaatsende dialogen. "Wat ik aan mijn jeugd heb overgehouden, is het besef dat de wereld in de meeste van haar geledingen vaak zo bizar is, dat je een verdomd goeie verteller nodig hebt om haar geloofwaardig weer te geven", vertelde Bijnens in een interview met Brussel Deze Week.

Ook in zijn tweede roman Het beste uit onszelf is er geen tekort aan buitensporigheden. Al is dit toch een héél ander boek. Gejaagder en grotesker, meegesleurd als je wordt in een achtbaan van mentaal ongerief. Overspannen gezinsrelaties en doorgedraaide personages bevolken het verhaal. Terwijl de therapeutische 'meditation pods' en loze hulpverleningsindustrie waar ze zich aan vastklampen, slechts wrakhout blijkt. Tenzij ze er een commercieel slaatje uit kunnen slaan.

Het decor is ditmaal New York, waar de half gesjeesde stand-upcomedian Lewis er op zijn 55ste belabberd bij loopt. Hij is een vetgemest creatuur, door iedereen uitgespuugd, een vat vol 'geestelijke horror en lichamelijk ongemak', een Twitter-junk, 'een klik-, veeg- en schuifverslaafde' van zijn mobiele telefoon. A pathetic prick, kortom, die drinkt in een verschroeiend tempo en pizza's vreet per strekkende meter. Nee, Bijnens doet weinig moeite om sympathie op te wekken voor zijn verteller, die zich door zijn korte lontje voortdurend in de verdoemenis manoeuvreert.

behekst

De plotse verdwijning van zijn dochter Amy, zo'n acht jaar geleden - ze heeft nooit meer een teken van leven gegeven - behekst hem. Ook heeft Lewis de scheiding van Samantha nimmer verteerd. Haar professionele succes én dat van zijn zoon (die tachtig mensen tewerkstelt in zijn 'Nike van de geestelijke gezondheid') steekt hem nog meer de ogen uit. Toch liep het destijds ook al niet op rolletjes in dit dysfunctionele gezin: 'Amy, haar broer, haar moeder en ik leefden op dat moment al jaren tussen muren die perfecte tussenschotten vormden tussen onderling zwijgende kamers.'

Tot Amy vluchtig opduikt bij een van zijn armoedige optredens in een comediankelder. Wat volgt is een kat- en-muisspel waarbij Bijnens alle registers opentrekt. Lewis gaat haar achterna. Hij wil haar 'redden' en iets goedmaken. Amy werpt zich in een vijver, staat dan aan zijn deur én verdwijnt weer. Ze gooit haar gehate pap van alles voor de voeten, zet koffiebars op stelten en kaffert hipsters uit - goed voor een paar bravourerijke taferelen. Als ze zich voor de metro wil gooien, heeft ze uiteindelijk geen fut om dood te gaan. Er komt pas een ommekeer wanneer Amy zich voegt naar 'de gezondheidsdictatuur' en haar genezing een regelrechte competitie wordt. Maar het is dansen op een slap koord. Alles kan elk moment kantelen in deze nerveuze roman, waarin het lang gissen is naar de echte redenen van Amy's vluchtgedrag.

In navolging van de Paul Verhaeghes en Dirk De Wachters van dit ondermaanse ziet Bijnens depressie als het symptoom van een op hol geslagen samenleving. 'Wat als de gedeprimeerden, de angstigen en de verwarden in deze wereld niet ziek zijn, maar zelfs gelijk hebben?', klinkt het. Ze bewegen zich door een 'wereldwijde assemblagefabriek van gedachteloze zinloosheid'.

Op zijn best is de stijlvaste Bijnens in het neerzetten van prangende, lichtjes over the top getoonzette scènes. Met mild-komische accenten tilt hij dan de buitenwereld uit haar hengsels. Maar hij vergaloppeert zich bij het almaar pathetischer wordende ritueel van aantrekking en afstoting tussen dochter en vader, om nog te zwijgen van de talloze robbertjes tussen Samantha en Lewis.

Af en toe stuiten we op ongeloofwaardigheden. Dat een haveloze bedelaar-muzikant Lewis in ondergrondse metroholen meetroont en enige gratuite levenslessen serveert? Het is flink bij de haren getrokken. Bijnens haalt nét iets te veel overhoop in deze weliswaar fascinerende roman, waarin zijn personages zich als halve zombies door de grootstad bewegen. Voorgoed getekend, voorgoed gehavend.

Pluim, 246 p., 21,99 euro.

Verberg tekst

'Zijn het de depressieven die ziek zijn, of is het de wereld?' Die vraag op het achterplat van de tweede roman van Michael Bijnens, kan tellen.

De schrijver sleept ons meteen mee in het verhaal van Lewis. Hij doet dat met een perfecte zin voor taal en vaart - Het beste uit onszelf leest aangenaam. ­Bijnens, die in 2015 met redelijk succes debuteerde met Cinderella, is van opleiding en beroep een theaterman en die ervaring zal wel helpen om scènes op punt te zetten. Er zit alvast tragikomisch potentieel in. De vijftiger Lewis is een loser, een stand-upcomedian die niet gevat genoeg is om mee te doen met de grote jongens. Zijn kat heet Robin Williams; hij overleeft op (te veel) drank en (te veel) pizza. Hij is, natuurlijk, gescheiden.

Zijn grote frustratie is dat zijn dochter het op haar achttiende zonder boe of ba afstapte. Hij voelt zich schuldig, maar kan niet onder woorden brengen waaraan. En dan duikt Amy plots op in zijn publiek. Zomaar. Na acht jaar radiostilte. Opnieuw zonder uitleg, want van toenadering is geen sprake. Lewis laat haar deze keer niet gaan. De achtervolging eindigt in een helse tocht door de schachten van de New Yorkse metro, een passage die je gemakshalve dantesk kunt noemen. Maar een echte catharsis komt er niet. Lewis en Amy blijven tegen elkaar opbotsen en opboksen.

App

Amy draait duidelijk niet meer mee in onze 'maatschappij waarin ieder individu een bvba is' (Bijnens op Facebook) en 'waarin geluk en succes verpletterende normen zijn' (Bijnens op het achterplat). Ze heeft vergeefs gefoeterd en gevochten tegen het idee dat leven betekent dat je de wedstrijd moet winnen - je moet maar de geboden kansen aangrijpen, toch? Amy, als kind al een intellectualistisch buitenbeentje, voelt zich onbegrepen, haat zichzelf, leeft in wanhoop en angst. Ze denkt vaak aan zelfmoord.

Lewis is maar één deel van het gespleten gezin, aan de andere kant staan zijn vrouw Samantha en zoon Alexander, mensen die het wel gemaakt hebben in de wereld van latte, yoga, foodtrucks, mindfulness en thee die de samenleving beter maakt. Zij ontwerpen apps voor meditatie en draaien mee in het gladde, holle circuit, 'ingericht op efficiëntie, waar rust slechts een middel is om de productiviteit te verhogen'.

De tweede helft van het boek, waarin Amy probeert te 'genezen' door zich over te leveren aan haar moeder en haar broer en hun app, overtuigt minder. Het gepingpong tussen vader en dochter en vader en moeder blijft maar duren, net als het weglopen en het elkaar achternazitten en de verwijten en de smeekbeden heen en weer. De dovemansgesprekken worden drammerig, hebben onderweg de humor verloren.

Lewis kan zijn spijt noch zijn woede op de juiste manier kanaliseren. Amy evenmin. Ze blijven wat ze waren: eenzame 'gemankeerde' mensen.

Pluim, 248 blz., 21,99 €.

Verberg tekst

Lewis is een aan lager wal geraakte stand-upcomedian die alleen nog in kleine kelderzaaltjes optreedt, waarna hij eenzaam naar huis waggelt en in discussie gaat met zijn kat Robin Williams, als speelde hij de hoofdrol in een remake van The Long Goodbye . Veel te veel pizza en gin hebben hem herleid tot 120 kilo obesitas, maar ook tot 120 kilo pijn, omdat zijn dochter Amy acht jaar eerder, op haar achttiende, van huis is weggelopen, wat meteen ook het einde was van zijn huwelijk met neurologe Samantha. Tot hij op een avond achteraan tussen het publiek Amy’s gezicht herkent. Ze is terug, zo blijkt, maar het verleden is ze nog lang niet vergeten.

Vijf jaar geleden debuteerde Michael Bijnens met veel mediagedruis met het autobiografisch geïnspireerde Cinderella , over de zoon van een prostituee die haar pooier werd en daar psychisch niet geheel ongeschonden uit kwam. In zijn tweede roman, Het beste uit onszelf , gaat hij verder op dezelfde weg. Opnieuw staat de bezwaarde relatie tussen een ouder en een kind centraal, want Amy heeft het niet zomaar op een lopen gezet. Er is iets gebeurd, en wat dat in gang heeft gezet, is niet fraai.

Dat Amy niet lekker in haar vel zit, hoort Lewis meteen aan haar eindeloze tirades tegen alles en iedereen. Tegen kleinburgers vooral, die veganistische dadelprutcake kopen met een verhaal eraan en denken dat ze zo de wereld redden. ‘Hebben we daarvoor vijfduizend jaar lang de vloek van de beschaving doorstaan?’ vraagt ze retorisch, wat Lewis tot stilte dwingt. Haar vader kan haar duidelijk niet helpen, besluit de jonge vrouw en dus trekt ze naar haar moeder en broer, die samen een mindfulnessbedrijfje runnen dat tachtig man tewerkstelt en een succesvolle app heeft. Dat ze zich zo zeikerig voelt en een mislukte zelfmoordpoging achter de rug heeft, ligt allemaal aan haarzelf, fezelen moeder, broer en app haar in het oor, en dus gaat Amy aan de meditatie, waarna Lewis opmerkt dat hij het virulente cynisme van de verbaal agressieve Amy nog geen klein beetje mist.

In Het beste uit onszelf dansen Amy en Lewis 246 bladzijden lang de psychologische tarantella, wat enerzijds aanleiding geeft tot een paar fantastische scènes, maar jammer genoeg ook tot heel veel theoretische dialogen die de schwung uit het boek halen.

 ***

Pluim, 246 blz., € 21,99.

Verberg tekst

Lewis Ferell heeft het moeilijk om zijn leven op de rails te houden. Zijn carrière als stand-upcomedian en zijn huwelijk zijn mislukt. Hij heeft moeite om de eindjes aan elkaar te knopen en vervalt in een ongezonde levensstijl. Als hij op een avond een glimp opvangt van zijn dochter Amy, die reeds acht jaar vermist is, zet hij de achtervolging in. Wat volgt is een zoektocht naar zijn dochter in een donkere wereld. Beiden worden verplicht hun eigen moeilijkheden en het verdriet dat ze elkaar aandeden onder ogen te zien. Michael Bijnens (1990) debuteerde in 2015 met zijn roman ‘Cinderella’ en gooide daarmee hoge ogen. In zijn tweede roman bewijst hij met veel gevoel moeilijke thema’s te kunnen aansnijden. Ondanks de zwaar beladen onderwerpen als depressie, alcoholisme en eenzaamheid slaagt hij erin de moed die beide personages aan de dag brengen, te laten primeren. Lezers van Dimitri Verhulst zullen kunnen genieten van deze originele, diepgaande, rauwe roman.