Nooit geweten dat er in Nederland 'intelligente plasticine' wordt gemaakt, maar in Noorwegen zijn ze er gek op. Zo valt te lezen in de fantasierijke roman Wij zijn met vijf van kunstenaar en schrijver Matias Faldbakken (1973). Eerder werd zijn roman De Hills in het Nederlands vertaald, over een restaurant waar de tijd is blijven stilstaan. Wij zijn met vijf vertelt het verhaal van een jonge vader, Tormod Blystad, die met zijn vrouw Siv en twee kinderen woont in het dorpje waar hij is opgegroeid. Na jaren vol drank en drugs moet hij zich neerleggen bij een keurig burgermansbestaan. Als de hond sterft en de kinderen ontroostbaar zijn, besluit hij een vervanger te maken van rode klei en kunstmest.

Al snel blijkt de klomp een eigen wil te hebben en als Tormod er ook nog eens 'intelligente plasticine' doorheen kneedt, komt het kleimonster echt tot leven. Faldbakken is niet vies van een scheut horror en een dosis sciencefiction. Het is allemaal heel vermakelijk, alleen aan het slot, daar overspeelt hij echt zijn hand.

Uit het Noors vertaald door Michiel Vanhee en Sofie Maertens.

Oevers; € 19,95.

Verberg tekst

Een pooltafel, centerfolds aan de muur, een joekel van een flatscreen met een PlayStation eronder, de verzamelde FIFA’s incluis, een Smeg vol Jupiler en wat studentenmeubilair: ziedaar de doorsneemancave. Niet zo bij timmerman Tormod Blystad. Niet alleen heeft hij eigenhandig de gezinswoning gebouwd, hij voegde er een waar laboratorium aan toe, volgestouwd met werkbanken, 3D-printers en hoogtechnologische snufjes waar de gemiddelde industriële ingenieur jaloers op zou zijn. Ja, Tormod heeft het gehaald, ondanks zijn turbulente jeugd. In zijn tienerjaren dreigde hij op het verkeerde pad te belanden. Onder invloed van zijn drinkebroer Espen raakte hij verslingerd aan alcohol en speed maar gelukkig kon zijn jeugdliefje Siv hem redden.

Nu leidt Tormod het perfecte leven in suburbia. En hoewel hij zielsveel van zijn twee kinderen houdt, moet hij toegeven dat de sleur hem toch te pakken heeft gekregen. Siv is uitgedijd tot een vervelende xantippe en die kinderen, tja, die leven in hun eigen puberbubbel. Steeds vaker trekt hij zich terug in zijn atelier, waar hij met een ‘intelligente klei’ experimenteert, een soort plasticine die zelfstandig allerlei vormen kan aannemen en zich met wifisignalen voedt. Algauw kan de klomp hem bijstaan bij simpele karweien en even later fungeert de flexibele massa zelfs als hulpkok.

Onrustwekkend detail: het is de verderfelijke Espen die Tormod de klei aanleverde. Nog onrustwekkender: het kneedsel begint zich dwars te gedragen en dringt zich zelfs op aan Tormods dochter. In het dorp gonst het van de geruchten. Iemand heeft ’s nachts een trol gezien, boeren ontdekken dieren zonder vacht en wanneer kinderhoofden kaalgevreten worden, beseft Tormod dat hij zijn eigen monster van Frankenstein geschapen heeft.

Dat klinkt als het gammele scenario van een B-film met Nicolas Cage, en hoewel de insteek openlijk refereert aan de Joodse golemmythe, raakt de Noorse schrijver Matias Faldbakken makkelijk weg met het van de pot gerukte verhaal. Dat is voornamelijk te danken aan het verschroeiende tempo. Faldbakken scheurt in volle vaart richting het gruwelijke slot en de lezer krijgt amper tijd om kritische vragen te stellen. Best uitzonderlijk én verslavend, deze omkering van het schrijversadagium ‘show, don’t tell’.

Faldbakken gooit alle ballast – sfeerschepping, dialogen, stijl, dat soort ongein – overboord en voorziet de tekst van regieaanwijzingen, liever dan een actie of locatie voluit te beschrijven. Op het eind duidt hij zelfs de symboliek van zijn eigen verhaal, zodat dat je niet zelf hoeft te gissen naar de mythologische achtergronden. Toch deert dat niet. Tegen dan heb je Wij zijn met vijf al lang uitgelezen en zit je rusteloos te wachten op de Netflix-adaptatie.

****

Uitgeverij Oevers (originele titel: Vi er fem), 264 blz., € 19,95.

Verberg tekst

Deze tweede in het Nederlands vertaalde roman van Matias Faldbakken is in Noorwegen bekroond met de Kritikerprisen. Meteen in de eerste alinea zet de auteur scherp de contouren neer van het gezin Blystad. Vader Tormod, moeder Siv, zoon Alf en dochter Helene leiden een rustig bestaan in het dorp Råset, drie uur rijden ten noorden van Oslo. Als Alf en Helene met het opgroeien meer gaan kibbelen, schaft Tormod hond Snusken aan. De kinderen verzorgen samen Snusken liefdevol. Maar op een dag is Snusken zomaar verdwenen. Tormod experimenteert met de samenstelling van de klei. Een jeugdvriend duikt op. Hij heeft drugs bij zich, net als vroeger. Vanaf dat moment gebeuren er rare dingen. De grote kleiklomp neemt de regie over. Heen en weer geslingerd tussen surrealisme en ruw realisme wordt de lezer meegetrokken in een avontuur waar een homp klei griezelig veel troleigenschappen krijgt. Verrassende keerpunten. Tussenzinnetjes vormen grappige 'onderonsjes' tussen auteur en lezer. In de laatste alinea valt alles op z'n plaats. Het boek leest vlot. Psychologische lagen in surrealistische context. Maatschappijkritische dilemma's. Zeer de moeite waard. Weer echt Scandinavisch! Verberg tekst