'De spreekwoorden zijn het zout der taal', zo blijkt hier. Al wie geïnteresseerd is in het Nederlandse taalerfgoed zal met deze fijn geïllustreerde verzameling van doordeweekse en minder bekende uitdrukkingen en gezegden zeker een tijdje zoet zijn. Het neusje van de zalm verzamelt en verklaart spreekwoorden en uitdrukkingen die specifiek met eten en drinken te maken hebben. Wat betekenen bijvoorbeeld 'de hond in de pot vinden', 'Schraalhans is hier keukenmeester', of 'in je knollentuin zijn'? Maria van Donkelaar en Martine van Rooijen lichten toe via parafraseringen, situatievoorbeelden, een gedicht of een combinatie van die technieken. Geen vergezochte, maar levensechte situaties (tussen jongens en meisjes, met familieleden, juffen en meesters) maken de uitleg toegankelijk en tonen aan wat de uitdrukking betekent en in welke context die zoal gebruikt kan worden. Soms verklaren de auteurs ook de ontstaansgeschiedenis van het spreekwoord of wagen ze daar een gokje naar. In het nawoord verneem je dat de spreekwoorden iets zeggen over wat vroeger in deze contreien gegeten en gedronken werd (veel pap, koek etc.) en onder welke omstandigheden het eten werd klaargemaakt, of de ingrediënten duur waren of niet...

Het neusje van de zalm is een leuke, interessante en erg mooie uitgave. Alle opgenomen spreekwoorden en uitdrukkingen staan vooraan in een inhoudstabel met de lemmata die eten en drinken betreffen in het rood gemarkeerd (kan, deksel, appeltje, mosterd, kook, boter...). De uitdrukkingen zijn niet alfabetisch gerangschikt volgens die trefwoorden, maar lijken soms wel (handig!) volgens betekenis gesorteerd te zijn. Zo vinden we 'Dat is een peulenschilletje' naast 'Dat is gesneden koek'. Het Vlaamse publiek moet rekening houden met begrippen als Koninginnedag, vrijmarkt en uitdrukkingen die je niet zo snel in Vlaanderen zal horen, zoals 'kijken of je je laatste oortje hebt versnoept'. Dat is echter een minuscuul puntje van kritiek tegen een boek dat bewijst dat uitdrukkingen en zegswijzen het nog steeds goed kunnen doen, en dat ze op een originele, korte manier ongelofelijk veel zeggen. Het neusje van de zalm prijst zichzelf met de titel dan ook terecht aan, en dat 'voor een appel en een ei'. Knap werk, mooi vormgegeven bovendien, met speels ogende, maar doordachte prenten van Wendy Panders, die terecht de aandacht vragen. [An-Sofie Bessemans] Verberg tekst

Ruim zestig spreekwoorden en uitdrukkingen van het type ‘Dat is mosterd na de maaltijd’, ‘Als haringen in een ton’ en ‘Iemand een koekje van eigen deeg geven’ worden in dit uitbundig geïllustreerde boek besproken. Ze hebben alle te maken met 'eten en drinken'. De auteurs geven uitleg over iedere uitdrukking aan de hand van een paar vaste, maar gevarieerd aangeboden ingrediënten: een bondig stukje uitleg over de herkomst, (soms) een kort gedichtje en een concreet voorbeeld dat weergeeft hoe het spreekwoord gebruikt kan worden in alledaagse taalsituaties. In de tekst wordt de lezer met 'jij' aangesproken. De gekozen voorbeelden zijn niet altijd even treffend en de poëzie voegt inhoudelijk vaak weinig toe, maar juist in de vlotte, spreektalige uitleg zijn de auteurs op hun best. Visueel is dit boek een lust voor het oog vanwege de grootse, absurdistische tekeningen uitgevoerd in eigentijdse kleuren. Ze zijn grappig, verduidelijkend en vormen een eenheid met de tekst. De spreekwoorden zijn waar mogelijk thematisch geordend, de auteurs verantwoorden hun werkwijze in het nawoord. Een overzicht van alle behandelde spreekwoorden en uitdrukkingen is opgenomen in de inhoudsopgave. Ook zeer geschikt als (ondersteunend) lesmateriaal. Vanaf ca. 9 t/m 12 jaar. Verberg tekst

Onze taal bevat bijzonder veel spreekwoorden en gezegden die met eten en drinken te maken hebben. Vele daarvan worden vaak gebruikt: boontje komt om zijn loontje, voor een appel en ei, het onderste uit de kan halen, enz ... Anderen zijn eerder Nederlands en worden in Vlaanderen niet vaak gebruikt: in je knollentuin zijn, schraalhans is hier keukenmeester, kijken of je je laatste oortje hebt versnoept, enz. 62 spreekwoorden en gezegden werden in dit boek verzameld door Maria van Donkelaar en Martine van Rooijen. Bij elk spreekwoord en gezegde wordt uitleg gegeven over de herkomst ervan. Alles wordt eenvoudig verklaard en met de nodige humor doorspekt. Grappige illustraties vullen verder aan. 'Het neusje van de zalm' is een leerrijk boek, dat zeker in de smaak zal vallen in scholen en bij leerkrachten. Het past perfect in het thema van de Kinderboekenweek 2009: aan tafel! Om zo te lezen is het wat veel. Na een tijdje heb je er je buik wat van vol. Leuker is om het af en toe eens vast te nemen en er een paar bladzijden in te lezen. De betekenis van een spreekwoord zal je dan ook beter bijblijven.

Verberg tekst