Ham

Dat bestsellerschrijver Khaled Hosseini het hart op de juiste plaats draagt, is al langer bekend. Nu schenkt hij de opbrengst van zijn nieuwste geïllustreerde boek Bede aan de zee integraal aan het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR). Hosseini is al een poos goodwill-ambassadeur van deze organisatie. Zelf vluchtte de arts en auteur van De vliegeraar en Duizend schitterende zonnen in 1980 - hij was toen amper 15 jaar - uit Afghanistan naar de Verenigde Staten.

De vluchtelingenthematiek blijft rondspoken door Hosseini's literaire verbeelding. In het geïllustreerde korte verhaal Bede aan de zee knoopt hij aan bij de dramatische geschiedenis van de driejarige Syrische vluchteling Aylan Kurdi. Wie herinnert zich niet het hartbrekende beeld van de dode kleuter op zijn buik - rood shirtje, blauw broekje - op het strand van het Turkse Bodrum? Het jongetje verdronk op 2 september 2015 in de Middellandse Zee tijdens een poging van zijn familie om in een overvolle - en al snel gekapseisde - rubberboot Europa te bereiken.

Even werd Aylan hét symbool van de strijd tegen een bikkelhard vluchtelingenbeleid. Even maar. Hosseini vraagt zich af waarom de universele verontwaardiging toen zo snel uitdoofde. Alleen al in het jaar na Aylans dood verloren nog eens 4.176 mensen het leven of raakten vermist op zee.

Bede aan de zee, dat Hosseini in één namiddag schreef, is een eenvoudige, uitgepuurde parabel. Een universele geschiedenis van een Syrische vader en zijn zoon Marwan die op een strand wachten om door mensensmokkelaars te worden ingescheept naar Europa. De moeder is omgekomen en paradeert nog slechts door de herinneringen die de vader ophaalt aan vervlogen, weldadige zomers en aan de stad Homs. Ooit zo tolerant en bruisend, nu een oorlogsgebied. 'Jij weet dat je van een bomkrater een zwemkuil kunt maken. Jij hebt geleerd dat donker bloed beter nieuws is dan licht bloed', bezweert de vader zijn zoontje. De aquarellen van Dan Williams geven de overgang van idylle naar rauwe oorlog weer in een steeds donkerder, onstuimiger kleurenpalet.

In zijn vorige boeken kon Hosseini larmoyantie worden aangewreven. Maar in deze fabel met sensibiliserend karakter houdt hij het sober. Aan het eind laat hij de hoop gloren, tot je als lezer beseft hoe fragiel en onbestendig het lot van de vader en de zoon is. Misschien moet Hosseini zijn boek offreren aan al die populistische excellenties van de harde stijl, zoals de nieuwe Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini, die morbide spelletjes schuif-af spelen met veel mensenlevens?

De Bezige Bij, 48 p., 14,99 euro. Geïllustreerd door Dan Williams. Vertaling: Wil Hansen.

Verberg tekst

Dit jaar in juni verdronken honderd vluchtelingen voor de Libische kust, stelt de Afghaanse succesauteur Khaled Hosseini, onder hen drie baby's nog jonger dan Alan. De beelden van de verdronken baby's in Libië waren even confronterend, maar de reactie was een stuk lauwer dan in 2015. Waar is ons medeleven gebleven, vroeg hij zich af. Zijn we door gewenning onverschillig geworden, of is het de macht van de grote getallen die de vluchtelingen ontmenselijkt? De problematiek gaat Hosseini, auteur van onder meer De vliegeraar en Duizend schitterende zonnen, na aan het hart. Hij is ambassadeur van de UNHCR, het vluchtelingencommissariaat van de VN. In 1980 liet hij zelf zijn thuisland Afghanistan achter zich en emigreerde naar de VS.

Verhalen zijn het beste tegengif tegen die verdoving, besloot hij. Geïnspireerd door Alan Kurdi en het lot van duizenden andere vluchtelingen schreef hij Bede aan de zee, een korte monoloog die gisteren wereldwijd werd gepubliceerd. De opbrengst van het boek gaat naar de UNHCR.

Bloeiende klaprozen

Een vader zit bij maanlicht op een strand, zijn slapende zoontje Marwan op schoot. Ze wachten tot de zon opkomt en ze kunnen inschepen naar Europa. Gevangen tussen hoop en vrees voor de angstaanjagende tocht over zee die duizenden voor hen niet hebben overleefd, haalt de vader herinneringen op aan de lange zomers op de boerderij van zijn vader, aan het Homs van zijn kinderjaren, een bruisende stad met drukke steegjes, een soek, moskeeën en kerken. Een grimmig contrast met het Homs van nu, waarin mensen schuilen tussen brokken beton, bakstenen en balken. De vader bouwde dammen in de kreek in de buurt, Marwan weet hoe je van een bomkrater een zwemkuil kunt maken en dat donker bloed beter is dan licht bloed.

Een boek zoals dit loopt het risico af te glijden naar sentimentaliteit, maar Hosseini vermijdt die val. Hij houdt zijn tekst uiterst sober en doet niet aan effectbejag. Door zijn beknoptheid laat de tekst veel ruimte aan illustrator Dan Williams, die daar in zijn zwierige aquarellen dankbaar gebruik van maakt. Het boek wordt voor een groot stuk gedragen door zijn prachtige illustraties. Williams speelt een vernuftig spel met kleur. Het boek opent met een rijk en zacht kleurenpalet, de herinneringen van de vader zien er idyllisch uit, het beeld van het zoontje met de moeder in een bloemenwei doet onvermijdelijk denken aan Monets Bloeiende klaprozen bij Argenteuil. Zodra de tekst overschakelt naar het heden, met het straatprotest en de oorlog, schakelt hij abrupt over naar blauwgrijze en sepiatinten. Het beeld van de protestbetoging vindt enkele pagina's later een echo in het beeld van de vluchtelingenstroom, tussenin krijg je beelden van bombardementen en een stad in oorlog. Terwijl de tekst eindigt op het nachtelijke strand vertellen de beelden wat op dat spannende wachten volgt: de vluchtelingen stappen met tevelen in een rubberbootje en worden de speelbal van de golven.

Marwans moeder is er niet meer, maar in gedachten is ze bij hen. 'Ik heb horen vertellen dat wij ongewenst zijn', zegt de vader. 'We moeten met ons ongeluk maar ergens anders heen. 'O, als ze het maar eens konden zien, lief', fluistert ze boven het tij uit in zijn oor. 'Al was het maar de helft van wat je hebt.' Het is een kostbare vracht die de vader straks zal inschepen, de kostbaarste vracht. 'O, ik bid dat de zee dat weet', zegt hij. Het boek eindigt met een zonsopgang in de zachte pasteltinten van het begin. Een hoopvol einde, tegen beter weten in, zoals ook vluchtelingen tussen angst en vrees alles op het spel zetten in de hoop op een betere toekomst.

Vertaald door Wil Hansen, De Bezige Bij, 48 blz., 14,99 €. Oorspronkelijke titel: 'Sea prayer'.

Verberg tekst

Een vader schrijft een brief aan zijn zoontje Marwan, in de vorm van een gedicht. Hij beschrijft hoe mooi het leven er vroeger uitzag, toen hij zelf klein was. En hoe vijandig het leven later is geworden. Hij had zijn zoontje zo graag tegen de oorlog en de gevaarlijke zee willen beschermen. Maar dat is hem niet gelukt. Dit verhaal refereert aan een bericht en een foto in de krant van 2 september 2015, toen het lichaam een jongetje van drie jaar aan de Turkse kust is aangespoeld. De tekeningen van de Britse kunstenaar Dan Williams zijn sfeervol. De kleuren passen bij de gebeurtenissen. Eerst vriendelijk groen en geel, dan het kille grijs en zwart van de oorlogsjaren en de vlucht, en ten slotte het onheilspellende donkere groen en zwart van de zee. Auteur Khaled Hosseini (1965, Afghanistan), woonachtig in Californië, is wereldberoemd geworden met ‘De vliegeraar’ en ‘Duizend schitterende zonnen’. Het is een mooie uitgave. De poëtische tekst en de illustraties maken het tot een ontroerend, maar ook beklemmend geheel. De opbrengst van dit boek wordt geschonken aan UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. Verberg tekst