Als je van plan bent om dieren te houden voor de slacht, geef ze dan geen namen, schrijft Jacqueline Yallop in Groot varken, klein varken. Hoe ik als stadsmens twee varkens grootbracht in Frankrijk. In dat autobiografische boek vertelt ze haar avonturen als bezitter van twee varkens. Yallop en haar echtgenoot Ed zijn Engelsen die in de Aveyron wonen, in Zuid-Frankrijk. Ze zitten er ver van stranden en TGV-verbindingen. Het gebied is ruraal en steeds meer uitgestorven. Wel heeft het zijn charmes voor wie houdt van het eenvoudige leven.

Het echtpaar heeft moeite om rond te komen. Zij heeft bescheiden en grillige inkomsten als romanschrijver; hij heeft net te weinig opdrachten als journalist. Al jaren hebben ze het erover om varkens te kweken voor eigen consumptie. Ze kiezen voor dieren van het ras gascon noir. Die hebben wat weg van wilde zwijnen en komen al eeuwen voor in de Pyreneeën. Omdat het een hele poos duurt voor dit soort varken rijp is voor de slacht, wordt het niet gebruikt in de intensieve veeteelt. Voor de schrijfster en haar man, die zich hebben laten verleiden door het stille, trage leven, zijn deze dieren ideaal.

Groot varken en klein varken: het lijken geschikte namen voor de jonge dieren die zich bij het huishouden voegen. Niet anoniem, maar ook niet heel intiem. Of toch? Yallop verwondert zich erover hoeveel affectie je kwijt kan in de woorden 'klein varken'. De twee zijn van plan om de varkens een goed leven te geven, om hen niet alleen te voeden maar ook aandacht te schenken. Door deze intentie komt het verhaal meteen onder spanning te staan. De lezer vraagt zich af of het paar erin zal slagen om de dieren zelf te doden. Dat is namelijk het plan. Het is niet de bedoeling dat de varkens hun laatste uren in een anoniem slachthuis doorbrengen.

Vies en slim

Yallop heeft het over de salle de fêtes waar dorpsbewoners bingo spelen, over de oogst van rapountchou, de eerste wilde asperges in de lente. Ze schetst een dorp waar de inwoners met emmers water halen bij de fontein. De schrijfster is gefascineerd door deze manier van leven. Toch is haar boek geen pure nostalgietrip. Yallop heeft een diepgaande interesse in de relatie tussen mens en land, in geschiedenis en archeologie. Ze vermoedt terecht dat haar zorg voor de varkens haar zal verankeren in de plek waar ze sinds dertien jaar woont.

Eeuwen geleden waren varkens niet weg te denken uit het straatbeeld. In Franse dorpen hielden de meeste gezinnen enkele varkens. Met het vlees van een enkel dier konden ze een jaar voort. Yallop merkt op dat varkens voor sommigen deel uitmaakten van het gezin, dat mensen zelfs over de dieren schreven in brieven.

Varkens hebben altijd een complex en veelzijdig imago gehad. Aan de ene kant worden ze geassocieerd met modder en viezigheid, soms ook met het duivelse. Aan de andere kant zijn het slimme beesten. Niet voor niets zijn het de varkens die de revolte leiden in ­Animal Farm van George Orwell. Yallop weeft het verhaal van een slim achttiende-eeuws varken als een draad door de tekst. Toen trok ene Samuel Bisset met een wel erg verstandig varken naar Londen. Het dier was uitgedost als een heertje en dankzij de training van Bisset kon het gedachten lezen en trucjes uitvoeren met alfabetkaarten. Het slimme varken was de talk of the town.

Yallop biedt twee boeken in één. Ze combineert haar memoires, die erg fris en gedetailleerd zijn opgetekend, met een cultuurgeschiedenis van het varken. De schrijfster denkt na over hoe we ons verhouden tot varkens. Ze vraagt zich af of ze haar twee dieren niet te veel menselijke eigenschappen toedicht.

Hoe het afloopt, wil ik niet verklappen - dat zou zonde zijn. ­Yallop laat de lezer met nieuwe ogen kijken naar een dier dat zo gewoon lijkt en alleen al daarom is dit boek een ferme aanrader.

Vertaald door Laura Weeda en Nadia Ramer, De Geus, 288 blz., 19,99 € (e-boek 12,99 €). Oorspronkelijke titel: 'Big pig, little pig'.

Verberg tekst

Bij ieder nieuw vleesschandaal wordt crowdbutching weer een tikje populairder. Samen een slachtdier kopen dat in ideale omstandigheden wordt grootgebracht, zonder dat het in een miserabel hok moet leven, zonder overtollige antibiotica, zonder dat het vlees wordt opgespoten met water, met als resultaat: een ongeëvenaarde smaak.

Jacqueline en haar man Ed pakken het nog kleinschaliger aan. Nadat ze van het hectische Londen naar het Franse platteland zijn verhuisd, besluiten ze op hun boerderijtje twee biggen groot te brengen. Grotendeels uit noodzaak: als romanschrijfster en freelancejournalist hebben ze moeite de eindjes aan elkaar te knopen en twee vrieskisten vol varkensvlees kunnen voor hen de redding betekenen – anders moeten ze met hangende pootjes terug naar Londen.

Klinkt leuk, varkentjes houden. Terreintje afbakenen, hokje bouwen, stro leggen, keukenrestjes voederen: in het begin valt het reuze mee. Maar varkens groeien in een ijltempo en voor Jacqueline het goed en wel beseft zit ze met twee joekels van dieren én een moreel dilemma: zal ze het, nu ze zich is gaan hechten aan Groot en Klein Varken, over haar hart krijgen om ze te slachten? Want ook dat wil het koppel zelf doen, uit respect voor de dieren. Nobel – iedereen die vlees eet, zou bereid moeten zijn een dier te doden – maar zoiets vergt kunde en een ijzeren maag. Er komt een slagpin aan te pas, vleeshaken en vlijmscherpe messen, liters bloed en een gigantische kwak ingewanden, én je moet precies zijn – als je de galblaas raakt, is alle vlees letterlijk vergald.

Terwijl Jacqueline Yallop tobt over het lot van haar varkens, doorspekt ze haar verhaal met de unieke historische band tussen zwijn en mens. Varkens blijken bijzonder intelligente dieren, die vroeger zelfs in circussen en cabarets optraden. Bizar is het relaas over het slimme paradevarken van Samuel Bisset, dat in de achttiende eeuw regelmatig de voorpagina’s haalde en volle zalen trok. Tegelijk werden ze als onreine duivels beschouwd die vrouwen beheksten en werden ze tijdens dierenprocessen regelmatig ter dood veroordeeld.

Maar de innige band is vooral praktisch: op het verpauperde platteland is een varken een vorm van pensioensparen, en Yallop schrijft met enige weemoed over de leegloop van die Franse dorpen. Daarin schuilt de sterkte van Groot Varken, Klein Varken . Door haar varkensexperiment boven het persoonlijke uit te tillen schetst Yallop een tragisch beeld van de plattelandsvlucht die Europa teistert: de teloorgang van traditie, de onthechting van de natuur en vooral de vereenzaming van de vergrijzende achterblijvers. Geen rozig plaatje.

***

De Geus (oorspronkelijke titel: Big Pig, Little Pig), 286 blz., € 19,99.

Verberg tekst

De schrijfster, met haar man naar Zuid-Frankrijk geëmigreerd, vertelt in de ik-vorm over het besluit om twee zwarte biggen groot te brengen en ze zelf te slachten. Hoewel ze van plan waren zich niet aan de dieren te hechten, blijken de varkens intelligente, speelse dieren te zijn, ieder met een eigen karakter, waardoor het moeilijk is ze slechts als wandelende karbonaden te zien. Het verhaal van de ontwikkeling van Groot en Klein varken doet de auteur stilstaan bij de rol van varkens in de Franse plattelandscultuur, maar ook de belevenissen van de in de 18e eeuw zo beroemde 'geleerde varkens' worden door het verhaal gevlochten. De vraag of de varkens uiteindelijk ook eigenhandig geslacht gaan worden, blijft tot het eind toe de lezer in spanning houden. Het in een vlot leesbare stijl geschreven boek voert de lezer mee naar het Franse platteland, waar het traditionele leven steeds meer verdwijnt. De poging om op authentieke wijze in de eigen vleesbehoefte te voorzien, laat auteur, zowel als lezer, voortaan toch anders naar de supermarktspeklap kijken… Met zwart-witfoto's en eindnoten. Verberg tekst