Deze roman, geschreven door een literaire reus onder de vroeg-20e-eeuwse Vlaamse literatoren, verscheen oorspronkelijk in 1906. Dat dit kleinood meer dan een eeuw na datum, met een minimum aan tekstwijzigingen ? het sappige Oost-Vlaamse dialect, hier en daar versneden met het Franse jargon van de hogere burgerij, bleef in deze heruitgave behouden ? hedendaagse lezers weet te begeesteren, getuigt dan ook van het onmiskenbare literaire talent en het empathische vermogen van de auteur. Met 't Bolleken verlaat Buysse het spoor van het zwaarmoedige naturalistische Het recht van den sterkste en de patriciërsromans Wroeging en Mea Culpa, en schreef hij, naar wat hijzelf later zou beweren, een roman met "een ondeugende glimlach".

Meneer Vital, een student in de rechten, erft het vermogen van zijn oom, die overleden is aan een aandoening waarvan hij de symptomen zelf omschreef als 't bolleken, in wezen een kankergezwel in de keel als gevolg van zijn Bourgondische levenswandel.

De neef neemt zijn intrek op het 'Kasteelken' en al gauw draagt het gezapige en zorgeloze dorpsleven bij tot zijn lichamelijke en geestelijke ontaarding. Hij geeft zijn studies in de stad op en wordt een genieter van het landelijke leven. In zijn verdere leven raakt hij nog tweemaal in de ban van een tomeloze ambitie. Hij wil huwen met de nicht van de plaatselijke baron en burgemeester. Wanneer zijn avances evenwel op botte wijze worden afgewezen, stelt hij alles in het werk om gemeenteraadslid te worden in oppositie van de kandidaat van de burgemeester. Zijn opzet mislukt en hem rest nog vertroosting te zoeken in zijn huwelijk met Eleken, een jonge herbergdochter. Het huwelijk is duidelijk beneden zijn maatschappelijke stand en intellectuele ambities, maar hij beschouwt haar als een "natuurkind". Als ten slotte ook zijn pogingen mislukken om van haar een "dame" te maken, legt hij zich neer bij het leven zoals het is. Het leven van oppervlakkig genieten in een materieel luxeleventje, in weerwil van het hem omringende sociale onrecht en armoede, wordt niet op een hautaine wijze bekritiseerd door de auteur, maar Buysse beschrijft het pleit van Vital met veel begrip voor het menselijk tekort. De invloed van het milieu op het individu wordt met veel overtuigingskracht geschetst, en slechts getemperd door een liefdevolle relativering voor de kleinheid en het vluchtige van mensen en dingen. [Staf Schoeters] Verberg tekst

Van de naturalistisch-realistische Vlaamse schrijver Cyriel Buysse (1859-1932) verscheen, na ruim 100 jaar, een heruitgave van 't Bolleken. Het is weliswaar niet zijn belangrijkste werk, maar daarom wel sfeervol. Een oude rijkaard die zich tegoed doet aan jenever en aan een jong kamermeisje, komt nogal vroegtijdig te overlijden. De neef van Nonkelken erft zijn vermogen, zijn automobiel en kasteel, maar ook zijn gewoonten. De neef geeft zijn studie op, leeft zoveel jaar later zo ongeveer een parallel leven aan dat van Nonkelken en overlijdt net als zijn oom, maar dan wel heel jong, aan 't Bolleken. Dat is een slokdarmaandoening, vooral ten gevolge van overmatig drankgebruik. Een veelheid aan fonetisch weergegeven Vlaamse dialogen en het daar haaks op staande Frans houden wel eens op; toch geeft deze kleine roman een fraai tijdsbeeld van het plattelandse Vlaanderen van voor de Eerste Wereldoorlog. Kleine druk, ruime marges.